De biografie van Radio 538 (nu precies 25 jaar)

Eigenlijk begint Radio 538 uit onvrede. Of uit gemis naar hoe het was. In 1992 is Veronica Veronica niet meer, merkt Lex Harding, die er als hoofd Radio is teruggekeerd. Harding heeft de jaren ervoor gepionierd met Sky Radio en tv-station RTL Véronique, maar ziet Veronica niet de gewenste stap maken: ook de commerciële kant op. Harding: ‘Als RTL lukte, zou Veronica erin opgaan. Dat was het idee. Maar Veronica kreeg koudwatervrees. Rob Out was betrokken bij de oprichting van RTL maar terug bij Veronica keerde hij als een blad aan een boom. Hij droeg de scepter over aan Joop van der Reijden. Daar kon ik het niet mee vinden. Die man heeft Feyenoord als bestuurder naar de knoppen geholpen en ook Veronica. Hij was erg belust op macht. Dat trok hij slim naar zich toe. Ik voelde me er duidelijk niet thuis.’ De populaire Top 40-presentator Erik de Zwart deelt de afkeer: ‘Joop heeft vele Veronica-miljoenen verkwanseld. Hij gaf het aan zijn zoon, maakte ridicule reisjes naar Moskou. Allemaal met geld van de leden.’ De Zwart vertegenwoordigt op dat moment Veronica bij Radio 3, maar kijkt regelmatig naar de uitgang die er steeds aanlokkelijker uitziet. Lex Harding heeft uit de politiek vernomen dat commerciële radiozenders mogelijk in aanmerking zullen komen voor een etherfrequentie. Het is dezelfde politiek waar de komende jaren hard tegen wordt gestreden, maar op dat moment is het een reden om een avontuur aan te gaan. Harding: ‘Als die etherfrequentie vrij komt, moet je er bij zijn. Anders heb je iets verkeerd gedaan.’ De Zwart: ‘Wij dachten, wat RTL voor de tv kan, kunnen wij voor de radio.’

[blendlebutton]
Sky Radio heeft in 1992 een tweede zender gelanceerd, Sky HitRadio, waar de hits 24/7 op de kabelaansluitingen worden losgelaten. Maar op 11 december van datzelfde jaar neemt een andere zender het roer over: het gloednieuwe Radio 538. Lex Harding, Rob Out en Peter de Jager zitten als aandeelhouder in het schip, net als Erik de Zwart, net als Sky Radio, net als enkele dj’s en net als Newscorp van Rupert Murdoch. De Zwart: ‘De Nederlandse aandeelhouders hebben altijd de meerderheid gehad, zodat we altijd konden doen wat we wilden. Maar Newscorp was zeker geen slechte aandeelhouder. Eens per jaar moest ik langs om tekst en uitleg te geven. Dat was het dan wel weer.’
Tijdens een tripje naar Spanje wordt de naam van het radiostation verzonnen, opgeschreven op de achterkant van een rekening, verwijzend naar de golflengte waarop Veronica in de jaren 70 vanuit zee uitzond. Harding: ‘We kozen die naam omdat we ons betere vertegenwoordigers van het Veronica-gevoel vonden.’ De dj’s meekrijgen is niet moeilijk, merkt Harding. Ook zij verlangen naar het Veronica-gevoel van toen. Erik de Zwart: ‘Nee, Radio 3 was niet blij met ons.’

En toch maakt Radio 538 nog geen schijn van kans tegen Radio 3. Het zit simpelweg op die verdoemde kabel. Erik de Zwart merkt ook al wat tegenstand uit de politiek kan inhouden. De Zwart: ‘Een ambtenaar uit Tilburg haalde ons van de kabel omdat we volgens hem ineens een ander radiostation waren. Een PvdA-politica uit Rotterdam wilde ons niet hebben omdat haar voorkeur uitging naar bedoeïenen-radio. Je gelooft ’t niet.’ Maar dat kan het enthousiasme van dj’s als Wessel van Diepen, Michael Pilarcyck, Will Luikinga en Rick van Velthuysen niet uitwissen. Harding: ‘Naast werknemers waren een aantal ook vrienden van me. We vormden een hecht clubje.’
In de poging om een alternatief voor Radio 3 te worden, gooit Radio 538 een sterk wapen in de strijd: de horizontale programmering. Jaren later is het ondenkbaar dat een radiostation dit ontbeert, maar in 1992 was het een zeldzaamheid. Lex Harding: ‘Onder druk van 538 en Radio 10 is de horizontale programmering bij de publieke omroep terechtgekomen.’
Radio 538 richt zich aanvankelijk specifiek op de jongeren. Niet toevallig, aldus Harding. Want jongeren zijn bereid tot verandering. Zij willen als eerste iets nieuws ontdekken. En Radio 538 wordt ontdekt. Erik de Zwart herinnert zich dat Radio 538 tot 30% van de doelgroep 13-19-jarigen bereikt. Maar een vrolijkstemmend bankboekje levert het nog niet op. 538 op de kabel is verre van levensvatbaar. Harding: ‘We hebben financieel grote risico’s genomen. De eerste jaren kostte 538 alleen maar geld.’ Het gezelschap moet ook nog een grote tegenslag incasseren als de etherfrequentie in 1994 door minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur Hedy d’Ancona wordt afgewezen. Radio 538 laat het er niet bij zitten. Met een actie worden 320.000 handtekeningen opgehaald. Waar Erik de Zwart enkele jaren eerder gerust op publieke tv riep dat Veronica commercieel moest, hebben hij en de andere dj’s nu een nieuw mantra: 538 moet in de ether. De Zwart: ‘We riepen luisteraars op om bij andere live-programma’s in te breken. Wessel van Diepen had dat idee van Howard Stern. Mensen schreeuwden dus heel hard ‘RADIO 538 MOET IN DE ETHER’ in programma’s van anderen. Dat leverde vloekende concurrenten op. Robert Jensen heeft bij Holland FM mijn telefoonnummer genoemd en opgeroepen om mij te bellen. Toen heb ik contact met Unico Glorie opgenomen. Ik zei: ik denk ook niet dat Robert wil dat ik zijn huisadres vrijgeef en mensen vraag pizza’s te laten bezorgen. Die pizza-oorlog is nooit gekomen.’
De oorlog met de politiek duurt wel onverminderd voort. De Zwart: ‘De publieke omroep werd met hand en tand verdedigd.’ De 538’ers begrijpen dat de ether niet zal worden bereikt met lobbyen, althans niet als snel zwarte cijfers moeten worden geschreven. De Zwart: ‘Menigeen was al drie keer gestopt. Maar ik ben dan toch het Amsterdamse straatschoffie dat geen nee wil horen. Het was zenuwslopend gekkenwerk.’ Lex Harding is al jarenlang niets anders gewend dan leven in intensiteit, maar begrijpt ook dat hij zijn hand niet op kan blijven houden. Harding: ‘Na drie jaar zat er weinig schot in. Er moest iets gebeuren. Dat was de oprichting van TMF.’
Harding draagt de 538-directeursfunctie aan De Zwart over om het eerste tv-muziekstation van Nederland te beginnen. Hij heeft hiervoor eerst bij RTL 5 aangeklopt. Harding: ‘Zij zonden toen alleen ’s avonds uit. Ik wilde overdag videoclips met een 538-sausje. Maar ze wilden het niet en kozen voor homeshopping-programma’s. Uiteindelijk heb ik Herman Heinsbroek van Arcade gevraagd om samen TMF te starten.’ De muziekzender is onmiddellijk een etalage voor Radio 538. De mannelijke 538-dj’s hebben er geen moeite mee om ook op tv te verschijnen. Harding: ‘Dat zijn extraverte mensen die exposure voor zichzelf willen. Dames hadden we niet op 538. Dj is een mannelijk beroep, maar tv vraagt juist om vrouwelijk schoon. Dus ben ik vj’s gaan scouten. Zo kregen we mooie meisjes op de buis. Het zijn nog steeds bekende gezichten als Bridget Maasland, Sylvana Simons en Daphne Bunskoek. Het werkte. TMF was meteen populair.’
Het is een zoete inval van artiesten in het pand waar Radio 538 en TMF gezamenlijk zitten. De stations trekken samen op in evenementen zoals de TMF Awards. De feestvreugde neemt toe als in 1995 een andere overwinning wordt geboekt. Erik de Zwart: ‘Ik had me verdiept in de technische kant van het vak en me gewend tot het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De overheid mocht volgens ons vrije etherfrequenties niet ongebruikt laten. We kregen gelijk. Dat was ook een psychologische overwinning.’ Radio 538 komt vanuit Lelystad in de ether en bereikt zo een deel van midden- en west-Nederland. Voldoende voor levensvatbaarheid. De Zwart: ‘Het marktaandeel verdubbelde, de omzet verviervoudigde.’ Lex Hardingen: ‘Grote veranderingen zijn via de rechter afgedwongen. De overheid stond niet te springen.’
Erik de Zwart heeft de daaropvolgende jaren nog regelmatig met een onwillige overheid te maken, maar het weerhoudt hem niet om van Radio 538 een steeds grotere en succesvollere titel te maken. In 2000 wordt hij verkozen tot Radioman van Het Jaar. Hij heeft een belangrijke slag geslagen door in één keer Edwin Evers en Jeroen van Inkel als nieuwe dj’s te presenteren. Radio 538 richt zich meteen tot een ruimere, commercieel interessantere doelgroep. De Zwart: ‘We wilden Radio 3 een echte klap geven. Dat is wel gelukt. We hebben een aardige bom gelegd. Het waren twee vliegen in één klap, want we waren meteen breder en volwassener.’ Lex Harding: ‘Ik werd destijds als aandeelhouder bij de beslissing betrokken. Ik vond het geen goed idee, het leek me financieel niet verantwoord. Het ging om erg grote bedragen. Ik ben uiteindelijk overstag gegaan. Omdat ik het risico durfde te nemen.’
Drie jaar later bemachtigt Radio 538 eindelijk de etherfrequentie als de overheid plekken vrijgeeft voor hoge bieders. Voor Radio 538 is de weg naar de top eindelijk vrij. Erik de Zwart: ‘Op dat moment zaten we als station op volle sterkte. Radio duurt altijd lang. Ik kijk met een erg goed gevoel terug op de eerste tien jaar 538. Ik ben blij dat ik erbij was. Dit soort kansen krijg je maar één keer.’

25 jaar Radio 538, zondag 10 december, 16:00 uur
[/blendlebutton]