Column: Morrelen aan Stranger Things

In tegenstelling tot veel kunstschilders werd de Spaanse kunstenaar Pablo Picasso (1881-1973) al wereldberoemd tijdens zijn leven. In 1937 maakte hij tijdens de Spaanse Burgeroorlog misschien wel zijn meest bekende werk: Guernica ; een schilderij waarop de chaos en misère na het bombardement op het Baskische dorpje Guernica wordt afgebeeld. Dit kunstwerk, dat tegenwoordig in het Madrileense Reina Sofia hangt, maakte destijds, vanaf het einde van de jaren dertig, een tour langs verschillende Amerikaanse musea. Wat zouden kunstliefhebbers ervan hebben gevonden als Picasso zijn meesterwerk op een dag enigszins had aangepast? Dat was natuurlijk een shock geweest.

Hoewel: sommige kunstenaars passen hun kunstwerken aan. Zo stond filmmaker Stanley Kubrick ( 2001: A Space Odyssey , 1969) erom bekend dat hij soms al lang en breed na de première in zijn films sneed. De man was een perfectionist, en een control freak. Dat was niet altijd een handige combinatie. Toch is er een moment waarop een meesterwerk gemeengoed wordt en het beeld dat we ervan hebben gestold raakt in ons collectieve geheugen. Denk bijvoorbeeld aan van Goghs Zonnebloemen (1888) of De Denker (1881) van Auguste Rodin. Maar bij film (en soms ook televisie) ligt dat ietsjes anders – daar zijn er vaak verschillende versies en varianten van het kunstwerk.

Neem bijvoorbeeld Francis Ford Coppola’s magnum opus Apocalypse Now (1979): van deze film verscheen in 2001 op het filmfestival van Cannes een nieuwe montage. Fans vonden het geweldig, maar er waren ook filmcritici die zweren bij de oude ‘theatrical’ release: de versie die aan het eind van de jaren zeventig in de bioscoop draaide. Je kan ze beiden kopen, op dvd of Blu-ray. Opdat je het verschil met je eigen ogen kan waarnemen. Dat geldt voor hedendaagse kunst niet altijd – en dan heb ik het niet over bepaalde in musea tentoongestelde kunstvormen die zijn gemaakt van vergankelijk materiaal. Nee, ik heb het over televisieseries.

En dan over Stranger Things in het bijzonder. De gebroeders Matt en Ross Duffers, de makers van deze populaire Netflixtitel, onthulden deze week dat ze retroactief wel eens een en ander wijzigen in bestaande afleveringen van Stranger Things. Dat vertelden ze in gesprek met het entertainmenttijdschrift Variety. Aanleiding voor deze ontboezeming was dat een van de oplettende fans had geconstateerd dat een aflevering in het vierde seizoen zich afspeelt op Wills (Noah Schnapp) verjaardag en dat daar verder niets mee gebeurt. De Duffers erkenden vervolgens dat dit precies zoiets is waarvoor ze de montageruimte weer willen induiken – in dit geval om de datum te veranderen.

In navolging van George Lucas, zo zeiden ze, die in het verleden af en toe zat te hakken in zijn Star Wars -films. Tot groot ongenoegen van Lucas’ fans trouwens. Het zou de gebroeders Duffer niettemin sieren om oneffenheden zo te laten. Anders zouden ze tot in den treure bezig blijven. Nog vervelender: er verschijnen niet verschillende versies van Stranger Things. We moeten het doen met wat Netflix op dit moment aanbiedt. En er zijn ook geen dvd’s. Dat is een benauwende gedachte. Dat de aflevering die je vandaag kijkt morgen al kan zijn veranderd. Moeten we dat willen? Is kunst – en ja, je mag Stranger Things best onder die noemer scharen – in de toekomst vloeibaar? Voortdurend onderhevig aan verandering?

Wie de Guernica kan zien die Picasso in 1937 schilderde kan gelukkig nog terecht in Madrid. En wie de door Kubrick ingekorte versie van 2001: A Space Odyssey wil zien kan terecht bij de meeste dvd-boeren. Dat is in ieder geval een geruststelling.