Column: minder naakt in film? Kubrick dacht daar anders over

Uit recent onderzoek blijkt het aantal naaktscènes in speelfilms drastisch te zijn gedaald; een pijnlijke ontwikkeling.

Aan het begin van zijn carrière deed Stanley Kubrick verwoede pogingen om vrouwelijk naakt in zijn films te krijgen. Dat is te lezen in Kubrick: An Odyssey, de omvangrijke recent verschenen biografie van de meestercineast. Overigens deed de regisseur dat niet vanwege feministische drijfveren; hij wordt in het eerste deel van het boek juist omschreven als een tikkeltje oversekst; als een jongeman die moeilijk contact maakt met vrouwen en die misschien wel via zijn werk zijn voorliefde voor de vrouwelijke vorm wil etaleren. Al vanaf de jaren vijftig werkt hij aan Eyes Wide Shut, een erotische thriller die uiteindelijk pas in 1999 in première zou gaan.

Die laatstgenoemde titel zit vol met al dan niet gesuggereerde seks en naaktscènes. Je zou kunnen zeggen dat Nicole Kidman, die een grote rol speelt in de film, in zekere zin fungeert als Kubricks muze. Hoewel muze vandaag de dag weer in bepaalde kringen wordt beschouwd als een vies woord dat de asymmetrische relatie tussen de kunstenaar en zijn onderwerp benadrukt.

Niettemin kwam onlangs uit een onderzoek van tijdschrift The Economist naar voren dat er minder vrijpartijen te zien zijn in films – een ironische ontwikkeling gezien Kubricks intentie om dat juist meer te doen. Ten opzichte van 2000 was er in 2023 veertig procent minder seks te zien in de bioscoop. Een eigenaardige ontwikkeling. Er worden hiervoor drie verklaringen gegeven: kijkers zitten niet meer te wachten op seks; filmmakers willen een groter publiek bereiken (en niemand voor het hoofd stoten); de komst van zogeheten intimacy coordinators op filmsets, die seksscènes in goede banen moeten leiden, is voor sommige filmmakers een obstakel.

Dat laatste heeft vast te maken met de nieuwigheid van de intimacy coordinator, een seksscènechoreograaf. Waar filmmakers voorheen hun acteurs instrueerden maar wat te doen (ik chargeer even een beetje), wordt tegenwoordig vooraf duidelijk besproken wat er staat te gebeuren en waar de acteurs aangeraakt mogen worden. Logischerwijs zijn veel acteurs hier juist positief over: dit voorkomt ongemakkelijke momenten op de set. Maar sommige filmmakers zien het als extra bureaucratie – ik geloof niettemin dat men er wel aan went.

Waar ik me meer zorgen over maak zijn de andere twee redenen. Wil de kijker minder seks zien? Waarom? Is er sprake van een nieuw puriteins tijdperk? Onlangs sprak ik een collega, die opmerkte hoezeer de naaktscènes in Saltburn (2023) een eigen leven waren gaan leiden op sociale media. Onder de jeugd dus. Bijna alsof hun ogen er nog niet aan gewend zijn.

Maar misschien is dat ook wel het geval, aangezien, daar is die andere reden, de bioscopen het de laatste jaren moeten hebben van superheldenfilms, en daar wordt simpelweg niet in gevrijd. In die zin vormt bijvoorbeeld Love Lies Bleeding, waar ik mijn vorige column aan wijdde, een welkome uitzondering: die film was wel te zien bij de grote bioscopen en zegt onmiskenbaar iets over seksualiteit.

Zo’n film, over een lesbische affaire, had Kubrick nooit kunnen maken. En het naakt in die film heeft ook een hele andere soms metaforische betekenis dan het naakt in Kubricks oeuvre. Niettemin zou een film als Eyes Wide Shut zonder de naaktscènes geen knip voor de neus waard zijn.

De film draait juist om zwoelheid, kwetsbaarheid, demonische rituelen en het menselijk lijf. Dat moet je laten zien.

Omar Larabi en Bregtje Schudel schrijven per toerbeurt wekelijks over wat hen opvalt op het gebied van series en/of films.