Column: Lang leve de wetenschap!

Foto credits: Paramount Pictures / 20th Century Fox

Afgelopen maand kregen Titanic -fans dan toch eindelijk het antwoord waar ze al meer dan 25 jaar op hadden gewacht: had Jack (gespeeld door Leonardo DiCaprio) niet toch het einde van de film kunnen halen?

Voor diegenen aan wie dit alles voorbij is gegaan, of bij wie de film na een kwart eeuw toch wat is weggezakt, de crux in het kort: nadat Jack en Rose (Kate Winslet) op miraculeuze wijze het zinken van de Titanic hebben overleefd, zoeken ze in het ijskoude water hun toevlucht tot een stuk drijfhout; Rose bovenop, Jack dobberend aan de zijkant. Wanneer een reddingsboot even later op zoek gaat naar overlevenden, blijkt Jack net te zijn overleden aan de gevolgen van onderkoeling.

Maar, zo vragen de fans zich af, had Jack niet ook op het stuk drijfhout gepast? Regisseur James Cameron hield altijd stug vol van niet. Volgens hem wist Jack instinctief dat het stuk hout met twee mensen niet zou blijven drijven, dus offert hij zichzelf, overigens zonder enige discussie, manmoedig op. Voor alle eerlijkheid: Rose biedt zelf ook niet aan om op te schuiven of te rouleren, maar communicatie blijkt niet hun sterkste kant. In de aanloop naar het 25-jarig jubileum van de Oscaruitreiking waarbij Titanic  11 Oscars won (23 maart 1998), nam Cameron toch de proef op de som.

Dat hij hiertoe de behoefte voelde, vind ik zelf misschien nog wel het meest intrigerend van allemaal. Elke beetje ervaren kijker weet immers dat de wetenschap in de meeste films toch altijd met een korreltje zout moet worden genomen. Anders was menig actiefheld al ver voor de start van zijn franchise al wel aan interne verwondingen overleden. Natuurlijk: het verfilmen van een waargebeurd verhaal vraagt om enige narratieve omzichtigheid. Maar Jack Dawson zelf is een fictief personage (wat fans er overigens niet van weerhield om het graf van J. – Joseph – Dawson te bezoeken, een stuwadoor die inderdaad tijdens de ramp het leven liet).

De uitkomst was een – zowel overbodige als onnodige – anticlimax. Net zoals Mythbusters Adam Savage en Jamie Hyneman in 2012 al hadden bewezen dat het stuk hout prima twee stevige heren had kunnen dragen, moest nu ook Cameron knarsetandend bekennen dat het stuk hout Winslet en DiCaprio in de praktijk hoogstwaarschijnlijk had kunnen houden. Voor mij voelt het als veel gedoe om niks. Jack en Rose bevonden zich immers in een situatie die, zeker gezien de omstandigheden, redelijk plausibel was. Zelfs Savage en Hyneman moesten het aan den lijve ondervinden om het tegendeel te bewijzen. Wat zou ik zelf doen als leek, zonder wetenschappelijke achtergrond of praktische ervaring, en met ernstige onderkoelingsverschijnselen? Het scenario bevat genoeg variabelen die het onmogelijk maken om echt, zonder ook maar enige gerede twijfel (‘beyond reasonable doubt’), te bewijzen dat hij niet alsnog zou zijn overleden.

Dat is iets dat je bijvoorbeeld niet kan zeggen van de scène in Gravity,  waarin het George Clooney-personage zich nodeloos opoffert omdat hij niet meer bij het ruimtestation zou kunnen komen (in werkelijkheid was één klein rukje van Sandra Bullock aan de kabel waarmee ze aan elkaar vastzaten voldoende geweest). Iets dat het Clooney-personage, een astronaut met – naar we aannemen – toch enige beheersing van de basisbeginselen van fysica in de ruimte, toch had moeten kunnen weten.

Zelfs Camerons oorspronkelijke antwoord naar aanleiding van de bevindingen van Mythbusters  was beter geweest: ‘Het script zegt dat Jack doodgaat, dus hij zal moeten sterven. Misschien had het stuk hout iets kleiner moeten zijn, maar die gozer ging er sowieso aan.’