Column: in de ban van een seriemoordenaar

Het was waarschijnlijk niet mijn beste idee ooit om tijdens de vakantie juist ’s avonds laat een boek zoals I’ll Be Gone in the Dark te lezen. Op klaarlichte dag is het beklemmende boek van Michelle McNamara, over de Golden State Killer, die tussen 1973 en 1986 meer dan vijftig vrouwen verkrachtte en dertien mensen vermoordde, al behoorlijk pittige kost. Maar alleen in bed, in het donker, in een vakantiebungalow (de GSK had een voorkeur voor huizen zonder bovenverdieping), gaat de verbeelding al snel een eigen leven leiden. Het maakte in ieder geval dat ik iedere avond toch nog even extra checkte of alle deuren en ramen wel echt goed dicht waren. Gewoon, voor de zekerheid.

Mijn ervaring was ongetwijfeld slechts een fractie van wat schrijfster Michelle McNamara tijdens haar intensieve en jarenlange onderzoek moet hebben ondervonden. McNamara sprak met overlevenden, ging de locaties af waar de GSK – voorheen ook bekend als de Original Night Stalker en de East Area Rapist – toesloeg en dook in dozen en dozen vol met (grafische) foto’s van de plaatsen delict. Alle gruwelijke, wrede, maar soms ook bizar banale details maakte ze zich eigen: hoe de dader tussen het verkrachten door vaak tripjes maakte naar de keuken voor een boterhammetje of een koud biertje; hoe de man net zo lang stilletjes in een hoekje wachtte totdat zijn geblinddoekte slachtoffers dachten dat hij weg was, om dan plots weer geluid te maken. En het feit dat hij de vrouwen die hij vastbond dwong om hem met handlotion af te trekken.

Dit alles laat McNamara – uiteraard – niet ongemoeid. 'There’s a scream permanently lodged in my throat now', vertelt ze in haar boek en in de gelijknamige docuserie die vorige maand bij HBO (hier te zien bij Ziggo) in première ging. Toch gaat ze door. Haar zoektocht is een obsessie, een ‘verslaving’, zo geeft ze zelf toe. Niet voor niets is de bijtitel van haar boek 'One Woman’s Obsessive Search for the Golden State Killer'. Haar queeste zorgt voor slapeloze nachten, die ze bestrijdt met medicijnen ('Thank God for Ambien!').

Koste wat kost wil ze de dader ontmaskeren, in naam van alle slachtoffers, zowel diegenen die het wel als die het niet meer na konden vertellen. 'Moordenaars verliezen hun macht zodra we weten wie ze zijn', zo stelt ze aan het begin van de serie. Wat wel betekent dat ze dieper en dieper in de psyche van een seriemoordenaar moet duiken. De mentale spagaat die daarmee gepaard gaat is nergens tastbaarder dan in een interviewfragment uit 2011 – te zien in de documentaire – waarin McNamara vertelt over haar fascinatie voor juist deze seriemoordenaar, terwijl haar peuterdochter vrolijk door de kamer drentelt.

Deze beelden zijn nog schrijnender vanwege de wetenschap dat McNamara het boek nooit zelf heeft af kunnen maken (haar echtgenoot, komiek Patton Oswalt, en twee collega-speurders maakten het boek af) en ook nooit heeft kunnen beleven dat de man uiteindelijk in 2018 daadwerkelijk werd opgepakt. McNamara stierf in 2016 in haar slaap aan een onbedoeld fatale combinatie van pillen en een niet eerder gediagnosticeerde hartaandoening.

De ontmaskering van de dader voelt als een wrange overwinning. De hernieuwde aandacht rond haar boek – al dan niet verder aangewakkerd door haar voortijdige dood – maakte mogelijk dat de man alsnog werd opgepakt. McNamara had gelijk: 'Moordenaars verliezen hun macht zodra we weten wie ze zijn.' Tegelijkertijd was zij – indirect – zijn allerlaatste slachtoffer.