Column Claudia de Breij: Kerst met oma

Kerst met oma, 1990.

'Zo, iedereen lekker aan tafel! Ma, wil jij nog bidden? Jongens, oma wil even bidden. Stil nou.'
‘Amen.’
‘Zo, nou, vrolijk kerstfeest! En eet smakelijk allemaal. Ma, wil jij cranberrysaus?’
‘Waar hoort dat bij?’
‘Bij de rollade. Hier, ik doe het er overheen. Een aardappelgratin?’
‘Wat is dat ook alweer?’
‘Aardappelschijfjes. Uit de oven, met kaas. Dat vind jij lekker.’
‘Oh ja doe maar. Lekker, aardappels. Vandeweek ben ik speciaal nog naar de Aldi gefietst voor een maaltje. Want bij de Albrecht waren ze ruim een gulden, en bij de Vivo, raai eens wat?’
‘Nou?’
‘Nee, raaien. Kinderen ook. Raaien!’
‘Oma, ik kan dat toch helemaal niet raden, ik doe nog geen boodschappen. Oké, eh, bij de Albrecht een gulden, bij de Vivo dan... eh...’
’67 cent! Een kilo! Hoe kunnen ze het er voor doen, hè? En lekker! Om te zúigen. Ze smolten op je tong. Zo lekker kruimig heb ik ze sinds de oorlog niet meer gehad. Heb ik dat wel eens verteld, van die keer...’
‘Ja ma, dat heb je wel verteld, elk jaar eigenlijk, maar...’
‘Nee, oma, wat dan?’
‘Die keer in de oorlog dat we een maaltje aardappels bij een boer hadden gehaald. Geruild voor het horloge van je opa, want gratis deden die boeren het niet hoor! Maar het was 1944 en we hadden al zo lang niet lekker gegeten. Het was koud. Je opa was hout wezen jatten en betrapt door die ene NSB’er maar dat bleek een goeie NSB’er te zijn dus dat hout mochten we houden maar ja dat hout was op een gegeven moment ook op dus we hadden het koud en zo’n honger...’
‘Je ging vertellen van de aardappelen, oma.’
‘Oh ja. Het was oorlog en ze zeggen wel altijd dat het zo’n nare tijd was, en dat was het ook wel hoor. Maar die avond, het was kerst, dat we dat heerlijke maaltje aardappelen hadden – je opa leefde natuurlijk ook nog – en zo met elkaar aan tafel zaten... Het was ook wel weer een heel mooie tijd. Misschien wel de mooiste kerstavond van allemaal. Je mocht bijna niks, maar je had wel mekaar. En de saamhorigheid. We wisten: dit gaat een keer voorbij. Een kaarsje, een kerstversiering, die aardappels, en vooral mekaar. Meer hadden we niet nodig.’
‘Als ik nu wel eens kijk, naar jullie, jullie hebben álles, jullie kunnen overal heen, ik weet van gekkigheid niet meer wat voor cadeaus ik onder die boom moet leggen want jullie hebben alles al. Maar dat je gewoon blij bent om lekker veilig samen te zijn, omdat de buitenwereld al zo donker en gevaarlijk is, dat gevoel. Dat zou ik jullie ook gunnen. Dat is geluk.’

Kerst met oma, 2020.

Heb jij die Zoomlink aan iedereen verstuurd? Ook naar oma? Oh wacht, daar komen ze. Haaaiii! Hallo! Hé, zijn jullie er ook al? Wat zie jij d’r mooi uit zeg! Helemaal netjes aangekleed voor het kerstdiner! Oh daar komt oma ook. Ma, ik zie je kruin! Jongens, oma heeft de camera een beetje te hoog gericht staan. Ma, kun je je camera ietsjes verplaatsen? Even je iPad ietsjes anders zetten... Ja, oh ja, daar is ze! Haaai!’
‘Hallo oma!’
‘Hi oma! Waarom zegt ze niks? Oh ze beweegt wel haar lippen. Oma, je moet je microfoon even aan zetten!
‘HALLO!’
‘Wooo ietsje zachter ma! Wat gezellig dat je er bent.’
‘Hi allemaal. Oh kindjes wat zien jullie er netjes uit! Wat gezellig zo. Zijn we toch een beetje samen.’
‘Raar jaar hè, ma?’
‘Ja, raar jaar. Maar ja. Mijn ouders hadden de oorlog meegemaakt, dan mogen wij toch weer niet klagen, in verhouding. Vind ik hoor. Hoewel ik het voor jullie echt heel zielig vind hoor, jongens, dat je zoveel thuis les hebt en niet kan uitgaan en zo! Maar toch.’
‘Lang niet zo erg als een oorlog toch, oma?
‘Zo is het liefie. We hadden ook niks meegemaakt. Mijn ouders dan wel, maar wij? Je opa en ik, we hebben onze adem ingehouden met de Cubacrisis, en wat hadden we nog meer, autoloze zondagen, en ons hele leven hard gewerkt om te zorgen dat jullie nu van die mooie kleren aan kunnen, maar als ik af en toe mensen van mijn eigen leeftijd hoor zeiken over deze tijd dan denk ik: hou je bek ouwe gek.’
‘Oma!’
‘Nou, ik mag dat toch zeggen. Mensen die doen alsof het nu net zo erg is als in de oorlog, ik kan daar niet tegen. Toen liep je het risico dat je naar een kamp moest, nu krijg je een bekeuring van een BOA.’
‘Zullen we intussen allemaal beginnen aan het voorgerecht? Dat is de garnalencocktail. Je hoeft alleen maar het folietje eraf te halen, het zit boven in die box die we vanmiddag bij iedereen voor de deur hebben gezet. Oud-Hollandse garnalencocktail maar voor de vegetariërs dus met alleen avocado en Jeanne-Marie; voor jou is de cocktailsaus zonder lactose en Michiel voor jou zonder whisky. Eet smakelijk allemaal!’
‘Mag ik dan even een toost uitbrengen?’
‘Ja natuurlijk, ma.’
‘Op dat we allemaal toch maar mooi samen zijn en dat we volgend jaar allemaal weer lekker écht samen zijn. Proost jongens. Ik hou de strippenkaart bij van hoeveel knuffels ik van jullie tegoed heb!’
‘Proost. Hè get, nou moet ik toch nog huilen. Schat, heb jij een servetje? Nou, hup, over. Ik ga de aardappelgratin intussen even in de oven zetten! Jeanne-Marie voor jou is die met zoete aardappel want koolhydraatarm en Michiel voor jou zonder de gruyère.’
‘Ah lekker, aardappels. Heb ik dat verhaal wel eens verteld wat mijn moeder altijd met kerst vertelde, over die aardappels?’

Kerst met oma, 2050.
‘Zo, ma, wil jij nog wat drinken? En ook nog van die aardappels ook?’
‘Ah lekker jongen. Graag. Heb je dat nou allemaal zelf staan koken?'
'Nou, wij samen, hè jongens? Of eigenlijk hebben wij samen afgemaakt wat de cateraar al had voorbereid. Ja, ik ben sinds destijds de horeca het zo zwaar had eigenlijk nooit meer gestopt ze te  steunen door alles te laten thuisbezorgen, haha!
Cranberrysaus erbij?’
‘Lekker, doe maar ernaast. Of d’r op. Ook goed. Hè, gezellig zo.’
‘Gezellig hè ma. Weet je nog vroeger, tijdens de pandemie? Dat wij toen thuis zaten achter de laptop en al jouw broers en zussen en hun kinderen, en oma ook achter haar antieke iPad?’
‘Raar jaar was dat hè.’
‘Ja, dat was echt een raar jaar. Heel anders weer dan deze tijd.’ ‘Toch was dat ook gezellig. Vind je niet? Ze zeggen wel altijd dat het zo’n nare tijd was, en dat was het ook wel, hoor. Maar die avond, het was kerst, dat we al dat eten voor de deur hadden gezet, met die aardappelen achter die schermen en zo met elkaar aan tafel zaten... Het was ook wel weer een heel mooie tijd. Misschien wel, achteraf gezien, de mooiste kerstavond van allemaal. Je mocht haast niks, maar je had wel mekaar. En de saamhorigheid. We wisten: dit gaat een keer voorbij. Een schermpje, de kerstboom, die aardappels, en vooral mekaar. Meer hadden we niet nodig.
Kijk, ik miste jullie wel heel erg, maar we hadden wel áándacht. Toen zaten we achter dat scherm naar elkaar te kijken, nu zitten
de kinderen... Jongens! Kan die bril nog éven af? Dat we even met zijn allen tegelijk in actual reality zitten?
Als ik nu weleens kijk, naar jullie, jullie hebben álles, jullie kunnen overal heen, ik weet van gekkigheid niet meer wat voor cadeaus ik onder die boom moet leggen want jullie hebben alles al. Maar dat je gewoon blij bent om lekker veilig samen te zijn, omdat
de buitenwereld al zo donker en gevaarlijk is, dat gevoel. Dat zou ik jullie ook gunnen. Dat is geluk.

Meer Claudia de Breij? Lees iedere week haar column in de VARAgids!