Column: algoritmes in de montage

Netflix leert algoritmes om te monteren. Een kwalijke ontwikkeling? 

Het oogt bijna als satire: het videootje dat onlangs verscheen waarin ingenieurs van Netflix uitleggen dat artificiële intelligentie in de toekomst een rol kan spelen in het monteren van televisieseries. Trots vertellen een stel hoogopgeleide bèta’s dat een zogeheten match cut straks gegenereerd kan worden door een computer. Eerst even over zo’n match cut: dat is een combinatie van twee beelden die naadloos in elkaar overgaan. Denk bijvoorbeeld aan het botje uit 2001: A Space Odyssey (1968) dat terwijl het in de lucht wordt gegooid overgaat in een ruimtestation. Zo’n overgang oogt visueel interessant en daagt de kijker uit.

Je kan de computer leren om dat soort visuele pronkstukken te bedenken. Dat is onderdeel van wat machine learning wordt genoemd. En dat is weer onderdeel van de schrikwekkende ontwikkeling waarin mensenwerk uit handen wordt genomen door computers. Ik vrees vooral voor dit: wat als ik niet meer het onderscheid kan maken tussen wat door een mens en door een computer is gemaakt? Maar terug naar de match cut: een collega-criticus wees me op het feit dat zo’n overgang al geschreven moet worden voordat een televisieserie of film wordt gefilmd. Dat is dus niet echt iets wat je achteraf nog eens toevoegt.

Klinkt logisch. Een mens moet vooraf bedenken dat hij twee beelden naadloos in elkaar wil laten overgaan om de kijker visueel te overrompelen. Daar moet over zijn nagedacht, en niet door een computer. Natuurlijk begrijp ik dat een computer dit op den duur ook zal kunnen. Zie de discussie rondom ChatGPT, het algoritme waarmee je volledige teksten kunt genereren. Straks kan je ook scenario’s inclusief visuele input uit je laptop toveren. Dan denk ik dus: maar kunnen we het verschil dan zien? Ik ben bang van niet, omdat een algoritme ook de grilligheid van de mens als parameter kan meenemen in zijn berekeningen.

Misschien ben ik een pessimist. Maar ik ben dol op kunst; een wonderlijke exponent van de bezigheden van de mens op aarde. Een spiegel voor het bestaan. Ik ben dol op het oeuvre van de Amerikaanse filmmaker John Cassavetes. Hij castte bijna altijd zijn vrouw Gena Rowlands in de hoofdrol. Wie A Woman under the Influence (1974) of Gloria (1980) ziet, zal moeten erkennen dat de camera verliefd is op Rowlands. Dat de lens haar op nederige wijze op een voetstuk plaatst. Dát is oprechte liefde. Zou een algoritme dat ook kunnen veinzen?

Uiteindelijk komt het erop neer dat mensen uit de techwereld hun hele leven wijden aan het demystificeren van dingen. Kunst is daar een van. Ze willen dat magische proces waarin je iets schept duiden en ontmaskeren. Machines helpen hen daarbij. Ze willen weten waarom Picasso Picasso was. Dit doet me denken aan Devs, van Alex Garland, waarin belangrijke episoden uit de geschiedenis door een algoritme kunnen worden gevisualiseerd, zoals de executie van Jeanne d’Arc in 1431. Dat leidt natuurlijk alleen maar tot ellende. Maar soms lijkt het alsof mensen uit de techwereld jaloers zijn op mensen met artistieke inspiraties. En die jaloezie kan een hoop kapotmaken.