Chasing the Moon: magistrale documentairereeks

Foto credits: NASA

Het is vijftig jaar geleden dat astronauten Buzz Aldrin en gezagvoerder Neil Armstrong struinden over de maan. De maanreizen in de jaren zestig werden toentertijd beschouwd als het hoogtepunt van menselijke ingenuïteit. En ook vandaag de dag is het moeilijk te geloven dat de wetenschap in het jaar van Woodstock en de Manson-moorden al zo ver was, in staat tot een onwerkelijk fenomeen.

Astronaut Eugene Cernan was op 14 december 1972, drie jaar na de elfde Apollo-vlucht van Aldrin en Armstrong, de laatste (en twaalfde) mens die het hemellichaam betrad. Sindsdien is de ruimtevaart ontzaglijk geëvolueerd. Onbemande vluchten naar verdere oorden in ons sterrenstelsel (en ver daarbuiten) zijn nu het streven, hoewel er in de Verenigde Staten stemmen opgaan om de maan nogmaals te bedwingen in de nabije toekomst.

In de zesdelige, magistrale documentairereeks Chasing the Moon van historicus en filmmaker Robert Stone zien we de opmaat naar het ruimtegeweld, de Apollo-reizen zelf, en de ontwikkeling van ruimtevaart daarna. De Amerikaanse televisiezender PBS produceerde deze serie (die is aangekocht door de VPRO), en de omroep staat bekend om haar nauwgezette en grootse aanpak als het de verbeelding van het verleden betreft. Zo is er een regulier samenwerkingsverband met Ken Burns die al filmische dwarsdoorsnedes maakte, onder meer van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog en de Vietnamoorlog.

Wie The Civil War (1990) ziet, of The Vietnam War (2017), zal wellicht achteraf overmand worden door een bevredigend gevoel: nu ben ik volledig geïnformeerd over deze passage uit de historie. Dat is eveneens en zonder twijfel van toepassing op Chasing the Moon. Stone gebruikt een veelvoud aan opgepoetst en imposant beeldmateriaal, getuigenissen, mediaverslaggeving en interviews met prominenten (Buzz Aldrin en Sergej Chroesjtsjov, de zoon van toenmalig Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov), met een compleet en subliem epos als resultaat.

Stone laat zien hoe de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie elkaar bevechten met allerlei ruimteprogramma’s. De Sovjets zijn met de Spoetnik de eerste met een bemande vlucht; de Amerikanen vermorzelen deze prestatie echter met hun prestigieuzere Apollo-programma. Het strijdtoneel van de wapenwedloop is de hemel geworden. Met een beetje gevoel voor symboliek en ironie zou je bijna kunnen stellen dat nu de aarde volledig is ontgonnen: nu zijn god en zijn domein aan de beurt. Want Chasing the Moon toont ook de nieuwsgierigheid die zo inherent is aan de mens: wat bevindt er zich achter de horizon?

Chasing the Moon is ook tweeledig: angst en euforie wisselen elkaar af. Als mensheid zoeken we naar levensmogelijkheden buiten de aarde, en de Apollo 11-vlucht – ook recentelijk geportretteerd in een schitterende documentaire met de lengte van een speelfilm – bood hoop. Als we de maan kunnen bereiken, dan kunnen we er wellicht ook wonen. Die hoop verandert weer in wanhoop wanneer het kolonialiseren van het hemellichaam toch problematischer lijkt dan verwacht. Niettemin zal de komende decennia de particuliere ruimtevaart zich aandienen en rijst de vraag: zal innovatie ditmaal niet afkomstig zijn van NASA, maar van een type als Elon Musk?