Bioscooppremière: First Man

First Man is een onverwacht gevoelige, maar nooit te sentimentele film over het échte leven van Neil Amstrong, de eerste man die in 1969 voet op de maan zette. Regisseur Damien Chazelle en acteur Ryan Gosling prikken de mythische heldenstatus die Armstrong en het Apollo-project bij het publiek genoten (en waaraan Armstrong persoonlijk een steeds grotere hekel kreeg) lek. Apollo en de programma's die daarvoor kwamen, waren een afval-race met vele doden, een door de Koude Oorlog ingegeven strijd met de Russen over wie het eerste de maan zou bereiken. Voor de astronauten was hun obsessieve poging de eerste te zijn een verhaal van grote triomf, maar ook van groot persoonlijk verlies. Zeer indrukwekkend, maar mythische helden waren Armstrong en de zijnen niet.

Niet dat het er in First Man niet machtig mythisch uitziet allemaal: Chazelle weet de beelden van de dodelijke space race en de reis naar het oppervlak van de maan net zo spectaculair te choreograferen als zijn dansers in La La Land en kiest daarbij vooral voor het perspectief van de astronauten zelf. Letterlijk, en daardoor zitten we als kijkers in dezelfde claustrofobische capsules als de Apollo-bemanning en worden we tijdens de lanceringen in die sardineblikjes net zo hard door elkaar gerammeld als zij. Niet alleen door de oogverblindend mooie beelden (gun jezelf de IMAX-versie indien mogelijk), maar ook door het oorverdovende geluid tijdens de missies; een raketlancering is voor de mensen die in het topje van het schuddende en vuurspuwende ding zitten een soort hellevaart. Alleen op de maan zelf, te midden van de monochrome stilte aldaar, geeft Chazelle de camera ineens alle ruimte, wat ook waanzinnig mooie beelden oplevert. First Man is, door de bijna overdreven authenticiteit en aandacht voor detail (ieder knopje in de ruimtecapsules zat daar ook in werkelijkheid en vrijwel alle technische en historische details kloppen doordat voormalige medewerkers van de NASA en familie en vrienden van Armstrong meewerkten), misschien de beste film over ruimtevaart sinds The Right Stuff uit 1983.

Maar First Man blinkt ook uit doordat het ronkende machismo waarmee 'echte' ruimtevaart in films meestal gepaard gaat (ook in The Right Stuff) wordt vervangen door de koele, technische vaardigheden van Armstrong en zijn collega's bij NASA en vooral de stille rouw van een door de dood van zijn kleine dochter Karen Anne Armstrong bijna verpletterde vader. Karen stierf op driejarige leeftijd aan een hersentumor en dat had volgens First Man op de zwijgzame Armstrong misschien een nog grotere impact dan de maanmissie zelf, wat des te indrukwekkender wordt als je weet dat de film is gebaseerd op door Armstrong vertelde herinneringen. Die werden in de jaren vóór Armstrongs dood in 2012 opgetekend door wetenschapsjournalist James Hansen, die de geautoriseerde biografie First Man schreef, waarop het script van Josh Singer (Spotlight, The Post ) is gebaseerd. Ook veel van Armstrongs collega's en vrienden stierven tijdens missies en dat had een grote impact op hem en zijn vrouw Janet ( Claire Foy ). Dit heel persoonlijke perspectief, zowel in hun gezinnen als in hun ruimteschepen, maakt van First Man een heel directe film die je soms als bijna lichamelijk ervaart:

Tijdens al dat emotionele en technologische spektakel leren we ook dat het een klein wonder is dat het hele Apollo-programma, dat in korte tijd uit de grond werd gestampt en waarin de ingenieurs en bemanningsleden voortdurend het wiel moesten uitvinden in een tijd waarin minder op de rekenkracht van computers kon worden geleund (ja, je smartphone heeft inderdaad meer rekenkracht dan in de hele Apollo-raket was te vinden, maar wel met een paar kanttekeningen ), niet méér slachtoffers heeft geëist dan het al deed. Bewondering krijg je er des te meer voor; net als Whiplash en La La Land is First Man een portret van mensen die domweg niet opgeven, hoewel daar veel aanleiding toe is. Technisch is First Man een volgende stap in een prettige esthetische ontwikkeling, ingezet door films als Moon, Interstellar en Dunkirk , waarin cgi aan banden is gelegd en moderne miniatuurmodellen en achtergrondprojecties voor een meer realistische ervaring zorgen. Die modellen worden door grote 3D-printers uitgeprint en gefreesd en die achtergrondprojectie gebeurd met hi-tech LED-schermen. Zie hier een glimp van hoe dat werkt. Zelfs de maan-scènes zijn grotendeels geen cgi, maar bij nacht gefilmd in een steengroeve.

Eén kanttekening bij First Man: als je je na afloop afvraagt of Neil dat met dat armbandje inderdaad gedaan heeft of dat dat nou net iets te mooi is om waar te zijn: dat laatste zou best eens kunnen (spoiler!). Maar die extra sentimentaliteit kan de film als geheel best hebben. Donald Trump heeft intussen zijn steentje bijgedragen aan een andere vermeende dichterlijke vrijheid die de scriptschrijver zich zou hebben veroorloofd: ongetwijfeld de meest stupide Hollywood-controverse van het jaar.