Bioscooppremière: Silence van Scorsese

 

Martin Scorsese is een held: Taxi Driver, Raging Bull, Goodfellas - hij is één van de beste Amerikaanse regisseurs ooit. Misdaad, geweld en dolende zielen zijn vast onderdeel van zijn films, maar ook Scorsese's obsessie met het katholicisme (hij begon als jongeman een opleiding tot priester) is al sinds zijn eerste werk duidelijk aanwezig – zie Mean Streets op Netflix. In Silence gaat het nergens anders over. De film is mijlenver verwijderd van het spektakel van zijn laatste, The Wolf of Wall Street.

In 1640 worden twee Jezuïtische priesters vanuit Rome naar het verre Japan gestuurd. Het katholicisme slaat daar nogal aan, tot ongenoegen van de Japanse autoriteiten, die zowel de lokale gelovigen als de zieltjeswinnende buitenlandse priesters vervolgen. Hun aanpak is simpel: ze vragen de katholieken om Jezus af te zweren. Doe je dat, dan is alles oké. Doe je het niet, dan wordt je gemarteld tot je het doet en is alles alsnog oké. Doe je het dan nog niet, dan ga je eraan.

De priesters Rodrigues (Andrew Garfield) en Garupe (Adam Driver) vertrekken richting deze netelige situatie om de Japanse gelovigen de mogelijkheid te geven om bij een officiële priester te biechten en om het ware geloof verder te verspreiden. Maar hun hoofdmotief is toch het vinden van priester Ferreira (Liam Neeson), die eerder naar Japan vertrok maar niet terugkeerde. Over hem gaat het gerucht dat hij Jezus, na fors aandringen van de Japanners, heeft afgezworen. Rodrigues en Garupe kunnen dat laatste letterlijk niet geloven, omdat het indruist tegen hun allesoverheersende overtuiging dat je de waarheid van het geloof nooit zult verloochenen.

En daar gaat Silence over: over zeker weten dat je gelijk hebt. Scorsese is op de hand van de priesters, maar geeft ruim baan aan de Japanse inquisiteur (waanzinnig goed gespeeld door de hier relatief onbekende Issei Ogata) die Rodriques de hele tijd vraagt waar hij en de zijnen de hoogmoed vandaan halen om naar Japan te komen en te vertellen dat men zich daar totaal vergist, met dat gedoe met de Boeddha. Terwijl er links en rechts katholieke Japanners in zijn gezichtsveld worden doodgemarteld (en dat kan stoppen door Jezus af te zweren) blijft priester Rodrigues het zeker weten: hij heeft gelijk en moet volhouden. Als het waar is van de afvalligheid van Ferreira, dan mogen hij en Garupe nooit opgeven, want anders 'sterft de hele Japanse kerk met ons.' Het conflict tussen het bewonderenswaardig rotsvaste geloof van Rodrigues en tegelijk zijn bizarre zelfoverschatting is waar Silence om draait. Als God stil blijft tijdens de martelingen en niet reageert op gebeden, waar haalt Rodriques dan het lef vandaan om zijn lot met dat van Jezus te vergelijken? En om halsstarrig te blijven weigeren om Jezus af te zweren, terwijl hij daar de gemartelde Japanners mee kan redden? 'Deze mensen sterven niet voor Jezus,' wordt hem voorgehouden, 'ze sterven voor jou.' Afzweren of niet? En hoe koos Ferreira?

Voor gelovigen zal Silence de innerlijke strijd tussen geloof en twijfel waarschijnlijk indringend illustreren. Voor ongelovigen illustreert Silence het leed dat geloof aanricht en roept het de vraag op waarom mensen die het goede in zichzelf vinden, dat zo vaak per se als religiositeit willen labelen. Je kan het immers ook gewoon menselijkheid noemen.

Door de grote thema's, de lengte (twee uur en drie kwartier) en het soms vreselijke geweld is Silence niet zo swingend en sexy als veel van Scorsese's andere films. Geen date-movie, maar wel een soms bijna meditatieve belevenis die je normaal alleen in piepkleine art-house films krijgt voorgeschoteld. Vergeten zul je Silence niet, dat is zeker.