Van binnenuit: hoe regisseer je een dramaserie?

Wanneer je het over het maken van dramaseries hebt, komen de makers al gauw te spreken over: het aantal dagen. Hoeveel draaidagen hebben ze voor een aflevering? De marge blijkt zich ergens tussen zes en acht te bevinden en hoeveel het er precies zijn, maakt ontzettend veel uit. Alles komt neer op geld, dat wordt al snel duidelijk.

Dana Nechushtan is regisseur van Hollands hoop. De serie gaat over Fokke, een psychiater die dankzij een erfenis in de wiethandel belandt. Zijn gezin wordt meegesleurd in de wereld van de misdaad. Het idee van Hollands hoop heeft erg veel weg van Breaking Bad, wordt er wel gezegd. Nechushtan vindt dat onzin. Toen zij de serie samen met haar man, scenarioschrijver Franky Ribbens, bedacht, kenden ze de serie niet eens. Veel meer zijn The Coen Brothers een inspiratiebron. Een film als Fargo, bijvoorbeeld. De plantage van Fokke bevindt zich dan ook op het Groningse platteland, vergelijkbaar met de uitgestrekte leegte die we in Fargo zien. Tijdens het draaien van een vorige serie had Nechushtan ineens een inzicht: voor een spannende misdaadserie moet je in de provincie zijn, niet in de stad. Maar ja, dan moet er dus een gigantische wietplantage in beeld gebracht worden. Dat kan deels door middel van digitale trucage, maar er moesten ook daadwerkelijk planten groeien. En de natuur, die heb je niet in de hand. En dus was het wachten totdat uiteindelijk het ideale shot gedraaid kon worden. Wachten, dat kost geld.

Maar als Nechushtan een idee in haar hoofd heeft, dan moet het er ook zo uitkomen. Ze weet exact wat ze wil als ze aan een serie begint, en aan haar beginselen valt niet te tornen.

Dat is wat Pieter Bart Korthuis in haar bewondert. Korthuis is de schrijver en creatief eindverantwoordelijke van de bejubelde serie Vechtershart. Hij zat met Dana Nechushtan op de Filmacademie: ‘Zij was toen al totaal anders dan ik!’ Want waar Nechushtan pas aan een serie begint als ze de voorwaarden precies op orde heeft, begint Korthuis vaak een stuk rommeliger: ‘Als ik ergens bij word gevraagd, staan vaak lang niet alle parameters goed. Maar ach, denk ik dan, het zijn leuke mensen. Of: we maken wel wat van het script.’ Bij Vechtershart verliep het net weer even anders. Het oorspronkelijke idee kwam van acteur Waldemar Torenstra en regisseur/scenarist Maaik Krijgsman, die graag een serie wilden maken die zich in de kickbokswereld afspeelde. Korthuis werd erbij gevraagd en begon het idee naar eigen inzicht aan te passen. Niet de vechters moesten de kern van de serie worden, maar een ring-arts. Dat maakte de invalshoek net wat origineler.

Eenmaal aan het schrijven, liep Korthuis vast: de spanning van de ring, de rivaliteit van de vechters ging verloren in deze opzet. Het eerdere, meer klassieke idee was juist beter. En dus werd het oude idee weer opgenomen.

Alle drie de makers zijn het erover eens: als je een dramaserie maakt, moet je tot de absolute bodem gaan. Zeker in de scenariofase. Elk idee moet tegen het licht gehouden worden en als je denkt dat je een mooi, rond verhaal hebt, moet alles nog een keer op z’n kop gegooid worden. Nooit mag je genoegen nemen met het eerste tevreden gevoel. Altijd moet je op zoek naar diepere lagen, originelere plotwendingen en betere karakters.

Shariff Korver is niet het brein of de bedenker van Penoza. Hij is een jonge regisseur, vlak na de Filmacademie doorgebroken met zijn speelfilm Infiltrant. Penoza-veteraan Diederik van Rooijen, die de voorgaande seizoenen regisseerde, vroeg hem om de regie van de tweede helft van het vierde seizoen op zich te nemen. Toevallig was dat nét het seizoen waarin Pieter Bart Korthuis afscheid had genomen van de serie: hij was de eerste scenarist en medebedenker van de serie, maar zag de verhaallijnen alsmaar grootser en absurder worden, met steeds meer spektakel, en voelde zich daar niet meer mee verwant. Dat was dus zo’n beetje het moment dat Korver instapte. Hij had het niet moeilijk met de spanning en het drama die in het meest recente seizoen van Penoza inderdaad vrij groteske vormen aannamen: hij was een ingehuurde regisseur, voor de klus gevraagd om het in de stijl van de voorgaande regisseur voort te zetten, en dat liefst zo ambachtelijk mogelijk. En bovendien, de serie wordt alsmaar succesvoller.

Het is een groot verschil of je een serie bedenkt, opzet, verkoopt en met hart en ziel maakt, of dat je wordt geacht zo bekwaam mogelijk andermans werk voort te zetten.

Overigens wil dat niet zeggen dat Korver z’n eigen, persoonlijke stempel helemaal heeft willen weglaten. Hij laat een scène zien waarin Boris en Lisa, twee tieners, verliefd worden. Deze scène was geschreven als een standaard-liefdesscène – elkaar de liefde verklaren en dan het bed in – maar veranderde in een zacht gesprek eindigend in een tedere aanraking. Zo wilde Korver het. Hij laat ook een scène zien waarin oorspronkelijk een ingewikkelde schietpartij inclusief visueel spektakel zou plaatsvinden. Een avond voor de draaidag wist Korver dat hij het niet zo gaan redden om de scène te draaien. Hij verzon een noodgreep waardoor de actie in de scène beperkt bleef, maar de zeggingskracht hetzelfde.

Het is, beamen alle drie de makers, een treffende anekdote: als je een serie of film opneemt moet je roeien met de riemen die je hebt, de tering alsmaar naar de nering zetten.

Uiteindelijk komt ook dit gesprek op geld uit: de luxe van draaidagen, om dingen precies zo uit te voeren als je ze in je hoofd hebt. Maar geld is er nooit genoeg, de eeuwige discussie over het Nederlandse subsidiesysteem. Tegenover, bijvoorbeeld, het Deense, waarin er met meer risico in series geïnvesteerd wordt.

Ondertussen maken de makers door: Nechushtan een nieuw seizoen van Hollands Hoop, Korthuis van Vechtershart en Korver van een nieuwe serie, die uit zijn eigen koker komt, en die hij dus geheel naar eigen inzicht kan maken. Alhoewel, het leven van een regisseur bestaat natuurlijk uit compromissen sluiten.