25.562 x bedankt

Als je vanuit de Afghaanse hoofdstad Kabul zo’n 75 kilometer noordwaarts reist, rijd je naar een gerestaureerd jongensweeshuis waar aan de muur het BNNVARA-logo is geschroefd. Daaronder, in een korte tekst, worden de lezers van de VARAgids (nou ja, er staat BNNVARA-gids, kan gebeuren) hartelijk bedankt.
Rij vijf minuten verder en je komt aan bij een meisjesweeshuis. Voorheen was het een plek waar meisjes sliepen in wankele bedden, op matrassen met gaten erin. Nu staan er nieuwe bedden. Ook weer met dank aan de VARAgids.
Wat is hier gebeurd?

Een half jaar geleden deed documentairemaker (en VARAgids-columnist) Sinan Can een oproep in dit blad: er is geld nodig voor het jongensweeshuis in de provincie Parwan (Afghanistan), en voor het Afghaanse meisje Fatima dat voor dood was achtergelaten in de vrieskou, maar gevonden werd. Die boodschap kwam aan: 25.562 euro en 90 cent werd overgemaakt op de rekening van BNNVARA. Dat was prachtig, maar ook nogal méér dan begroot. Wat er daarna gebeurde, leidde uiteindelijk tot het bordje aan het Afghaanse weeshuis. ‘Toen ik daar voor het eerst kwam, zaten er geen ramen in de kozijnen. Er was niet eens een kachel,’ herinnert Can zich. ‘En dat in een land waar het tien graden kan vriezen. Daarom werd er in de winter ook geen lesgegeven.’
De jongens in dat weeshuis wilden wel graag les. Ook in de winter, desnoods bij tien graden vorst. ‘Dat zijn jongens die alles over hebben voor school. Ze geloven heilig dat onderwijs de sleutel is naar een beter leven. Ze dromen ervan om arts te worden. Wat ze nodig hadden, waren ramen in de kozijnen. Een deur. En een kachel.’

Can schakelde zijn vriend Wali Hashimi in, die hij nog kende uit de tijd dat hij werkte voor onder meer Zembla. Hashimi verhuisde jaren geleden terug naar zijn geboorteland Afghanistan en zorgde ervoor dat het geld voor het jongensweeshuis goed werd besteed: Hashimi inspecteerde en monitorde de verbouwing en begeleidde het proces. En zo werd het gebouw vorstbestendig, er kwam een basketbalveldje én een bordje aan de muur: dankjewel, VARAgids.

Dan het meisje dat Can beschreef. Een meisje dat moeilijk kon lopen vanwege een aangetast zenuwstelsel. Can wilde goed schoeisel voor haar en een fysiotherapeut die haar kon helpen. ‘Ze is naar twee ziekenhuizen geweest, dat verhaal is wel minder hoopvol,’ zegt Can nu. ‘Haar zenuwstelsel bleek zó beschadigd dat zij niet oud zal worden, is door twee verschillende artsen gezegd. Tot haar dood draag ik de kosten voor haar zorg. Als dat nog vijf jaren zijn, wil ik dat het vijf mooie jaren worden voor de kleine Fatima. Ze krijgt alles wat ze nodig heeft.’ Het meisje woonde in het meisjesweeshuis met de bedden met de gaten. Maar dat is nu dus ook opgelost, met het geld uit Nederland.

Omdat er zoveel geld was binnengekomen, was er nog een paar duizend euro over. Dat ging naar twee andere projecten: naar een schooltje in Beiroet dat verwoest was door een explosie, opgezet door een kleine Duitse organisatie. En naar een vriend Alaeddin Janid (hij was ooit als Syrische vluchteling naar Nederland gekomen) die op de grens tussen Syrië en Turkije een weeshuis bestiert, waar het voedsel op was voor vijftien Syrische weeskinderen. 'Het geld is nu op, iedereen is betaald, niemand is iets tekortgedaan,' besluit Can.

Maar daarmee is het hele verhaal nog niet verteld. Want Can ging een dag na dit interview naar de notaris, om een stichting op te zetten voor deze kleinschalige projecten – daarover volgend jaar meer. En er zijn plannen voor een weesdorp. ‘Dat is een langetermijnplan, dat wordt mijn laatste wapenfeit: een plek waar ik van zo’n vijftig weeskinderen liefdevolle en hopelijk gewetensvolle mensen wil maken. Dat is hoe ik wil eindigen.’ Dat ‘eindigen’ bedoelt hij vrij letterlijk: Can wil er uiteindelijk begraven worden. ‘Een Turkse schrijver heeft in de jaren zeventig ook zoiets gedaan: hij heeft een boerderij omgetoverd tot een weeshuis. De kinderen die er zijn opgegroeid, zijn er nu vrijwilliger. Ze werden arts, notaris, politicus. De schrijver is op het erf begraven – waar weet niemand precies, misschien ergens onder de speelplaats. Hij had beloofd dat hij altijd bij de kinderen zou blijven.’
Een weeshuis dus, érgens in het Midden-Oosten, over tien jaar, al dan niet met een bordje met ‘VARAgids’ erop. Maar voor het zover is, volgen eerst nog tien jaar boeken en documentaires. Met alvast een waarschuwing: we gaan daarin nog veel meer menselijk leed zien en lezen. ‘Ik verwacht het ergste nog te zien. Zo’n weesdorp is dan nog de enige manier om dit om te buigen. Om het verdriet en de verbittering recht te trekken in mijn hoofd en in mijn hart.’