22 Juli S01E01: goed geschreven dwarsdoorsnede

Foto credits: Lumière Benelux

In 2018 verschenen twee speelfilms over de door Anders Breivik uitgevoerde aanslagen op 22 juli 2011 in Noorwegen: Utoya: Juli 22 en 22 July. Waar die films zich focussen op de gruwelijkheden zelf, geven showrunners Sara Johnsen en Pal Sletaune in het vijf uur durende televisiedrama 22 Juli juist meer inzicht in de keur aan mensen die de gebeurtenissen van dichtbij meemaakten: de camera volgt onder meer politieagenten, trauma-artsen, leraren en schoonmakers. Voor, tijdens en na 22 juli. Zo zien we hoe schoolkinderen zich in juni verheugen op de zomervakantie en hoe een politieagent kindermishandeling ontdekt bij een jongetje.

Banale en belangrijkere zaken wisselen elkaar af, terwijl 22 juli met rasse schreden nadert: bezuinigingen in een ziekenhuis, de belevenissen van een onderzoeksjournalist en de scheiding van een docente. Johnsen en Sletaune zorgen ervoor dat er in hun dwarsdoorsnede van Oslo en Utoya – waar de aanslagen plaatshadden – ook sprake is van overlap. Dus zien we de politieagent ook opduiken op de trauma-afdeling van een ziekenhuis waar in de nabije toekomst zwaargewonde slachtoffers met de nodige souplesse zullen worden behandeld. Maar nu is het er – de spreekwoordelijke stilte voor de storm – nog betrekkelijk rustig.

Intussen zien we ook hoe een witte suprematist probeert via landelijke media zijn racistische denkbeelden te ventileren. Want 22 Juli draait natuurlijk om de uitwassen in een ogenschijnlijk perfect functionerende maatschappij – in de pilotaflevering wordt zelfs terloops nog even genoemd dat Noren zo een beetje de meest gelukkige aardbewoners zijn. Al die euforie is niettemin fragiel, zo weten we. Die kan desastreus verstoord worden door kwade krachten die blind zijn voor de Noorse voorspoed. In die zin sluimert er in 22 Juli voortdurend een soort latente spanning; het is wachten op het onontkoombare onheil.

Je blijft ernaar kijken terwijl je de dodelijke afloop al kent. Omdat het goed is geschreven, maar ook omdat dit inherent is aan de nieuwsgierige aard van de mens. Tegelijkertijd geven Johnsen en Sletaune – door een trits aan personages te introduceren – ook meer inzicht in de impact van een nationaal trauma. Hoe Noren inniger met elkaar zijn verbonden dan ze misschien soms denken. Het is interessante materie, waarmee de makers bewijzen dat we nog lang niet uitgepraat zijn over 22 juli 2011.