Weer honderden miljoenen naar KLM: houdt het dan nooit op?
© cc-foto: Marco Oetjen
“Als je miljonair wilt worden, moet je met een miljard dollar beginnen en een luchtvaartmaatschappij lanceren”, luidt een wijsheid van Richard Branson, oprichter van Virgin Atlantic. In de luchtvaart bestaat een zekerheid: er moet altijd weer geld bij. Dat geld komt overigens maar zelden van een excentrieke miljardair. In de meeste gevallen is het de belastingbetaler die de portemonnee mag trekken.
Al een paar maanden na de oprichting in 1919 hield KLM de hand op bij de Nederlandse overheid. Een eeuw later kan het bedrijf, dat inmiddels is gefuseerd met Air France, nog altijd niet zonder staatssteun. Vanwege de pandemie kreeg de luchtvaartmaatschappij de afgelopen jaren 7 miljard euro van de Franse overheid, terwijl de Nederlandse steun volgens berekeningen van NRC uitkwam op 6,5 miljard euro.
Die bedragen komen bovenop de indirecte subsidies die luchtvaartmaatschappijen standaard ontvangen. KLM hoeft bijvoorbeeld geen btw te betalen over de tickets, en het bedrijf is ook vrijgesteld van het afdragen van accijnzen over de kerosine. In 2018 becijferde Aviation Economics dat de Nederlandse staat daardoor jaarlijks 2 miljard euro misloopt.
Er wordt wel eens bezwaar gemaakt tegen het gebruik van overheidsgeld om vliegtickets goedkoop te houden - de klimaatactivisten van Extinction Rebellion bezetten maandag nog de hal van het ministerie van Financiën uit protest tegen alle overheidssubsidies voor de fossiele industrie - maar veel indruk maakt dat niet.
De luchtvaart heeft legio politieke medestanders. Daniel Koerhuis natuurlijk, die elke dag minimaal zes keer ‘vliegen, vliegen, vliegen’ scandeert, maar ook wat serieuzere politici die bijvoorbeeld een oogje toeknepen toen de niet-essentiële winkels op Schiphol bij de laatste lockdown aanvankelijk gewoon open bleven, terwijl ze elders om 17 uur dicht moesten.
De belangrijkste bondgenoten van KLM en Schiphol zitten traditioneel in het kabinet. Politieke kleur maakt daarbij nauwelijks uit. Zo verdedigde het eerste kabinet-Kok de uitbreiding van Schiphol in de jaren negentig met het argument dat Nederland toch niet “het Jutland van Europa” moest worden - een concept dat ik eens tevergeefs heb proberen uit te leggen aan een stel Denen.
Dinsdag kondigde Sigrid Kaag aan dat ze ruim 200 miljoen euro uittrekt voor de aanschaf van aandelen AirFrance-KLM. Haar voorganger Wopke Hoekstra legde in februari 2019 al 744 miljoen euro neer voor een belang in de luchtvaartmaatschappij. Hij betaalde destijds 12,35 euro per aandeel. Inmiddels zijn beleggers nog maar een fractie daarvan kwijt: donderdag hoefde je slechts 1,64 euro neer te tellen voor een aandeeltje AirFrance-KLM. Had Hoekstra maar naar Richard Branson geluisterd, ben je geneigd te denken als eenvoudige burger die mag opdraaien voor de luchtvaartdromen van opeenvolgende kabinetten.
De honderden miljoenen euro’s die in rook zijn opgegaan, zullen Hoekstra vermoedelijk maar weinig interesseren. De CDA’er kocht drie jaar geleden vooral invloed bij het bedrijf waar de Fransen nu eenmaal de eerste viool spelen. Het kabinet wil koste wat kost voorkomen dat AirFrance-KLM vluchten die nu nog naar Schiphol gaan, in de toekomst overhevelt naar Charles de Gaulle of Orly.
Wie de afgelopen weken de rijen op de nationale luchthaven ziet, zou kunnen denken dat het niet zo’n ramp is als het er wat minder druk zou worden. En als je graag wilt bouwen, bouwen, bouwen, kan het wellicht ook geen kwaad om het aantal vluchten terug te dringen - scheelt weer wat stikstofuitstoot en geluidsoverlast. Zo zijn er nog wel wat argumenten - klimaat anyone? - te verzinnen waarom het onverstandig is om weer een bak belastinggeld in deze bodemloze put te storten.
De kans dat het kabinet zich daar iets aan gelegen zal laten liggen lijkt echter nihil. Wie eenmaal ergens (geld of tijd) in heeft geïnvesteerd, heeft de neiging om dat vol te houden. Ook als blijkt dat het helemaal geen verstandige investering was. Daarom blijven mensen bij een slechte film in de bioscoop zitten en bouwen steden ijverig door aan metrolijnen die veel duurder uitvallen dan begroot. Psychologen spreken van de sunk cost fallacy of het Concorde-effect. Inderdaad, vernoemd naar een vliegtuig dat nooit rendabel werd.
Praat mee
Reacties (34)
Ja, bizar dit. Als wij dan KLM betalen, dan behoren wij er ook zeggenschap over te hebben !! De winsten die KLM maakt, moeten natuurlijk verdeeld worden over de bevolking, op zijn minst ! KLM is toch zogenaamd een bedrijf? Dan behoren ze geen subsidie te krijgen ! Macdonalds krijgt toch ook geen subsidie? Misschien vind je Macdonalds een rot bedrijf, maar je betaald er tenminste niet aan mee, via belasting.
De meeste passagiers die landen en vertrekken van Schiphol komen niet uit Nederland en willen hier eigenlijk ook niet zijn. Het zijn transit-passagiers. Die zg. 'hub-functie' is de voornaamste oorzaak van overlast en de reden dat Schiphol zo'n grote luchthaven is. Als die hub-functie zou worden geschrapt was het probleem dat Schiphol vormt, grotendeels opgelost.
@ Molly Veenstra Jij schrijft: Als die hub-functie zou worden geschrapt was het probleem dat Schiphol vormt, grotendeels opgelost. Op zich heb je een punt. Als ik naar de cijfers kijk vliegt 1 op de 3 reizigers gelijk verder. Maar het is natuurlijk de vraag wat 1/3 minder reizigers voor het aantal bestemmingen als gevolg heeft waarop vanaf Schiphol gevlogen kan worden. Misschien stort de boel als een kaartenhuis in. https://www.schiphol.nl/nl/schiphol-group/pagina/verkeer-en-vervoer-cijfers/ Een andere optie is niet te zien in de data. Maar het zou aardig zijn hoeveel mensen tot 1500 tot 2000 km vliegen. Stel dat je die vluchten zou vervangen door hogesnelheidstreinen wat is dan het effect? Maar er zijn inderdaad wel mogelijkheden om de schade die Schiphol de omgeving, het milieu en samenleving toebrengt te beperken.
Schiphol en de KLM zijn belangrijke infrastructuur. Helaas is KLM samengevoegd met AirFrance. Dit was achteraf niet verstandig. Franse belangen gaan altijd voor Nederlandse belangen. Om nog enige invloed te hebben zijn we helaas genoodzaakt deze aandelen te kopen. Als Schiphol teveel verbindingen kwijtraakt dan dreigt het een tweederangs luchthaven als Zaventem te worden. Dit doet Nederland economisch en zakelijk geen goed. Zal slecht zijn voor ons vestigingsklimaat en concurrentiepositie.
Dat laatste is helemaal niet zo slecht als jij denkt. Waarom denk jij dat wij zo´n groot tekort aan personeel hebben? Omdat DERTIG PROCENT van het bruto nationaal product wordt verdiend met EXPORT. Omdat er ongeveer 10 miljoen mensen aan het werk zijn in NL, betekent dat: 3 miljoen mensen zijn bezig om producten te maken voor het buitenland. De winst van dat werk verdwijnt in de zakken van multimiljardairs en vandaar uit rechtstreeks naar een nog groter belastingparadijs. Als wij die producten eens lekker door het buitenland ZELF laten maken, dan kunnen een heleboel mensen in Nederland de zorg en het onderwijs gaan versterken. Mocht je denken dat daar dan geen geld meer voor is, droom maar lekker verder. Onze fijne regering sluist jaarlijks vele tientallen miljarden naar plekken waar wij, het volk, er geen flikker aan hebben. Dat geld zou je ook in ons land kunnen investeren. Maar ja, zo lang de bevolking op de bekende partijen blijft stemmen, gaat dat van zijn lang zal zijn leven niet gebeuren.
Stoppen met produceren en zoveel mogelijk importeren. Dat is niet hoe macro-economie werkt in de echte wereld.
Het besluit van het kabinet is logisch uitgaande van de actuele situatie en de schrijver van het artikel mist de essentie van het hele probleem. De vliegtuigmaatschappij rendeert gewoon in normale omstandigheden en Schiphol is een onmisbare hub voor de werkgelegenheid in Amsterdam en verre omstreken. Wat de schrijver na laat is de vraag opwerpen of Schiphol in de huidige omvang nog wel logistiek noodzakelijk is. Stel dat Amsterdam/Rotterdam/Utrecht wordt opgenomen in de dicht frequent netwerk van hoge snelheidstreinen van oost naar west europa en van noord naar zuid dan vervalt een groot deel van de functie van Schiphol. Veel vakantie vluchten worden overbodig, Europese vluchten worden grotendeels overbodig, en zakelijke verkeer kan met kleine jets van het bedrijf. Er blijft dan een veel kleiner Schiphol over voor intercontinentale vluchten die ook vanuit Parijs kunnen vertrekken. Maar dat vraagt om een langere termijn visie op de logistiek van personenvervoer en vrachtvervoer. Die visie is er nog lang niet en die zou wel ontwikkeld moeten worden door overheid, bedrijfsleven en burgers. Maar zolang die er niet is blijft het aankopen van aandelen een logisch besluit.
Frankrijk & Duitsland zijn bij uitstek geschikt voor lange afstandstreinverbindingen. Sommige Europese bestemmingen zijn (blijvend) moeilijk bereikbaar per trein, denk o.a. Scandinavie. Noorwegen heeft ook veel binnenlands vliegverkeer bij gebrek aan rails en vanwege de grote afstanden.
'Stel dat Amsterdam/Rotterdam/Utrecht wordt opgenomen in de dicht frequent netwerk van hoge snelheidstreinen van oost naar west europa en van noord naar zuid dan vervalt een groot deel van de functie van Schiphol. ' Zou mooi zijn, treinen zoals in China; heel comfortabel. Maar dat zal helaas nooit gebeuren..
Logisch is het wel. Vanuit het gebrek aan de benodigde visie, die jij beschrijft, is het logisch. Het is volstrekt onlogisch dat aan de oude visie wordt vastgehouden.
@vdBemt, over visie gesproken, is de werkgelegenheid die Schiphol en de KLM genereren ook de werkgelegenheid die we moeten willen? Momenteel is er ook een gebrek aan NS personeel.
@Danielle. Voorop gesteld: ik vind dat Schiphol moet krimpen. En dat er ingezet moet worden, met beleid en geld, op meer en snellere treinverbindingen en/of ander schoon vervoer. Ik zie niet hoe, door een groot of klein Schiphol, de gegenereerde werkgelegenheid anders zou kunnen zijn. De bagage moet verplaatst, het gebied moet beveiligd en schoon gehouden. Dat is altijd zo geweest en zal altijd zo zijn. Gaan we dat opeens werk vinden dat 'wij' niet willen? Je kunt niet om dat werk heen. Het kan wel beter betaald worden. (zou ook moeten).
@ vdbemt Jij schrijft: Het is volstrekt onlogisch dat aan de oude visie wordt vastgehouden. Exact. En dat komt omdat bijvoorbeeld de VVD ideologisch niet leidend wil zijn. De VVD heeft geen visie op de gewenste samenleving maar stuurt bij. Denkt dus reactief. Er moet een politiek zijn die wil sturen, die proactief wil denken. Innovatie en vernieuwing op gang wil brengen. Maar dan wreekt zich dat we een samenleving hebben met oude mensen. Zelfs links is vaak conservatief. Dus de bevolking staat voor een groot deel op de rem, en de omstandigheden, trends, mondiale verandering vragen om nieuwe oplossingen. En een minderheid wil daarop anticiperen. En dat wringt aan alle kanten. En met dat in je achterhoofd is het weer logisch dat aan de oude visie wordt vastgehouden.
@ DanielleDefoe Je hebt helemaal gelijk. Het kan nog veel extremer trouwens. Ik mocht jaren geleden eens aanschuiven bij een soort denktank van overheid/bedrijfsleven/onderwijs in Zuid-Holland waar werd gedacht over grootschalig simuleren van de werkgelegenheid rondom Delft in de biotechnologie. Een integratie van universiteit/hbo/bedrijfsleven/ruimtelijke ordening en economie. Ik heb de pret destijds een beetje bedorven door aan te tonen dat op HBO en Universitair niveau rondom Delft decennia lang grote tekorten zouden ontstaan en er aanzienlijke werkloosheid op de laagste MBO niveaus zou zijn. Het werd genoteerd als potentieel probleem waarvoor een van de ambtenaren als oplossing zag het werven van academici en HBO-ers in Polen. Ik bedoel maar.
@Daan. Met DAT in het achterhoofd inderdaad wel. Belangrijk is dus de blik waarmee er vanuit het achterhoofd naar gekeken wordt. Is het het neoliberale reactieve denken, het gebrek aan visie? Overigens is dit niet het volledige aan neo-liberaal. Wat m.i. het zwaarste weegt: persoonlijke welvaart. Money-money. IK. De ander doet er weinig toe. En dan vooral niet in willen leveren. Of is het vanuit wat voor het geheel (samenleving, planeet, klimaat) nodig is. Het eerste denken wint nog altijd.
@ vdbemt Jij schrijft: Wat m.i. het zwaarste weegt: persoonlijke welvaart. Money-money. IK. De ander doet er weinig toe. Het is alleen lastig te generaliseren. Ik ken bijvoorbeeld een VVD-stemmer met een aantal miljoenen en nogal wat bezittingen die zijn topbaan vaarwel heeft gezegd en inmiddels al ruim 2 jaar les geeft op een HBO en daar op handen wordt gedragen door studenten en collega's. Dus VVD/liberaal/money en de ander doet er wel degelijk toe. Hij wil jongeren stimuleren en steunen en zijn collega's coachen tegen een salaris dat een fractie is van zijn vroegere inkomen. Inmiddels verwijt hij mij soms weinig solidariteit. Het is natuurlijk 1 voorbeeld, maar als voorbeeld laat het wel zien dat de diversiteit van opvattingen in NL toeneemt. Ik denk dat naar oplossingen gezocht moet worden vanuit het besef van die diversiteit en niet vanuit het idee dat er nog veel te generaliseren valt.
[Money-money. IK.] Mwa, lui die IK laten prevaleren zijn zeker niet allemaal uit op het grote geld, maar bv op inspirerend werk dat niet altijd een topsalaris met zich meebrengt. Van wetenschappelijk werk word je meestal niet rijk.
het ermee niet eens zijn dat er bijgestort wordt, is een mooi voorbeeld van pennywise / poundfoolish. Je moet wel bijstorten om je belang te handhaven en je zeggenschap in stand te houden.
Ik zou graag eens van de rechtse huisreaguurders iets horen over de door hen zovaak gebezigde mantra van het eigen broek ophouden-principe + hobbies & subsidieslurpen, en wat het ons aan het eind van de streep nu werkelijk (!) oplevert, in relatie met KLM... Dankjewel alvast!
Schiphol en de KLM zijn kritische infrastructuren waarvan vele miljoenen mensen gebruik maken. Het zou beter zijn als ze die subsidies niet nodig hebben, maar in ieder geval komt dit wel ten goede aan veel mensen.
De alom geprezen marktwerking geldt natuurlijk niet voor de stokpaardjes van de neoliberale aanhangers. Dan zijn er opeens andere en meer zwaarwegende redenen om geld over balk te gooien verplicht. Iedere aanpak en aanleg van infrastructurele projecten zijn gemiddeld 2x zo duur als begroot, dat toont aan dat de regering slecht begroot of expres de aanleg goedkoop inschat om het begin van de aanleg te starten, met de verdubbeling tot gevolg. Dat geldt ook voor de KLM en Schiphol, er moet constant geld bij en nog zijn ze niet in staat om kwaliteit en kwantiteit te leveren voor een redelijke prijs. Zoals gewoonlijk onbetrouwbaar en ongeloofwaardig zijn de pogingen om met veel woorden iets wat slecht is te verkopen als een succes. Dat geldt eigenlijk voort alle stilstaand beleid van uitstellen en wegkijken van deze regering. Het aantal schandalen, affaires, problemen stapelen zich op en voor elke nieuw probleem komt dezelfde mantra. De mondelinge belofte, die niet gevolgd wordt door daden, behalve als het over de stokpaardjes van de neoliberale partijen gaat, dan wordt de beurs weer getrokken en is er opeens wel genoeg geld. Hoe kunnen toch al die andere landen bestaan zonder een Schiphol of KLM, die moeten wel heel laag staan in de rangorde van landen?
Precies, Mohawk. Dat is een contradictie in het rechtse denken. Subsidie is slecht, iedereen moet alles zelf doen, eigen broekriem, we kennen de uitgekookte clichés. Maar, wel subsidie naar KLM directeuren ? Er leven vele, vele mensen in armoede in Nederland, maar uiteraard subsidiëren we de KLM maatpakken... Als je écht liberaal was, zou je KLM aan de markt over laten. Maar, liberalen zijn alleen liberaal als het ze uit komt. Als ze er een voordeeltje aan over kunnen houden. kritische infrastructuren waarvan vele miljoenen mensen gebruik maken Huisvesting is ook 'kritische infrastructuur' waar 'vele miljoenen gebruik van maken'. Waarom subsidiëren we dat dan niet? Dat is dan wel 'eigen broekriem'? Maar een KLM directeur die miljonair is, die moet ik betalen, van afgetroggeld belastinggeld ?
Wat is toch het probleem dat dit soort bedrijven er niet in slaagt kostendekkend te opereren, waar zit het lek? Het is helemaal niet erg als vliegen flink duurder zou worden, vakantiegangers de wereld over vliegen is geen noodzaak maar een luxe.
De KLM sponsort dit jaar wederom het golf toernooi in Nederland. Weliswaar niet als hoofdsponsor maar wel sommige hospitality units op de betere locaties. Dit kost ook het nodige. Ik zou als een van de grote subsidie ontvangers in Nederland een andere afweging gemaakt hebben.
@Y-line. Maar dat moet toch ook wel lukken als je 7 miljard subsidie van de Franden krijgt en 6,5 miljard van Nederland. Netjes hoor. Ook zo netjes om, zo ruimhartig door de overheid gesubsidieerd, de CEO weer een miljoenenbonus te geven. En de bagagemedewerkers en beveiliging nauwelijks het minimumloon. Netjes!!
@ vdbemt Wat is er mis met het terugbetalen van een lening waar ook nog eens rente over betaald wordt? Daarnaast heeft de vertrekkende ceo van klm geen miljoenen bonus. Daarnaast spreek je over de bagage medewerkers en beveiliging maar die vallen niet eens onder KLM.
@Y-line. Hahaha. Ik dacht al eerder: weet je wel waar je op reageert. Bron: lees dit artikel eens waarop je reageert.
@vdbemt Indirect, dus geen directe subsidie. Verhaaltje van je kan dus de prullenbak in.
@Y-line. Je laat wederom zien dat je OF een luie, OF een slechte lezer bent, Of alletwee: "Die bedragen komen bovenop de indirecte subsidies die luchtvaartmaatschappijen standaard ontvangen". Het is dus nog erger. Het is EN deze bedragen EN de indirecte subsidies.
Ben het wel eens met dit stuk, het is totaal onlogisch voor het kabinet om meer aandelen te kopen in een tijd waarin we nu zitten.
Het zal wel zijn om wat persoonlijke vriendjes te helpen de financiële strop te verzachten.
De reden dat we dit 'moeten' kopen is omdat Nederland anders geen zeggenschap meer heeft in het bestuur. Dan gaan de Fransen onze KLM kapot maken. Terwijl KLM voor de pandemie gewoon goed functioneerde melkten de Fransen het uit om de enorme gaten binnen AirFrance mee te dichten. Het was oerstom om de KLM te laten fuseren met AirFrance. Zonder KLM / Schiphol wordt Nederland een stuk minder aantrekkelijk voor het zakelijke leven en dat gaan we economisch voelen. Kijk naar België na het verlies van Sabena.