Vrouwen als Ryan en Esmah Lahlah die zelf bepalen wat ze dragen, het blijft lastig

De tragische moord op Ryan al-Najjar verdient ons aller afschuw. Geen enkel geweld in naam van traditie, eer of religie is te rechtvaardigen. Maar de manier waarop Izz ad-Din Ruhulessin deze tragedie nu als man inzet om een andere vrouw op haar kledingkeuze aan te spreken is niet minder schadelijk dan de dogma's die hij beweert te bestrijden. Met zijn stellingname verklaart hij, wellicht onbewust, dat het Ryans moordenaars zijn die bepalen hoe een religie beleefd wordt en dat een vrouw daar niets over te zeggen heeft. Die norm keurt hij af, maar legt hem tegelijkertijd op aan Esmah Lahlah.

Ruhulessin stelt in een opiniestuk hier op Joop Esmah Lahlah voor een keuze. Die laat zich grofweg vertalen als: zet je hoofddoek af of sta aan de kant van moordenaars. Alsof er geen ruimte bestaat tussen het veroordelen van geweld én het verdedigen van het recht van vrouwen om zélf te kiezen óf ze een hoofddoek dragen. In naam van vrijheid eist Ruhulessin dat een vrouw haar kledingkeuze moet verantwoorden, moet bewijzen dat ze aan de "goede kant" staat. Hoe vrij is een samenleving waarin vrouwen met hoofddoeken permanent onder verdenking staan? Waarin ze hun loyaliteit moeten bewijzen door hun religieuze symbool af te leggen?

Ryan koos voor vrijheid en betaalde daarvoor de ultieme prijs. Maar haar strijd was om zélf te mogen kiezen, niet om anderen hun keuzes te ontnemen. Door haar verhaal te gebruiken om andere moslimvrouwen onder druk te zetten, maakt Ruhulessin zich schuldig aan precies datgene wat hij beweert te bestrijden: het ontnemen van autonomie aan vrouwen. Dwang is dwang, ongeacht of die komt van conservatieve families of van columnisten die eisen dat vrouwen hun hoofddoek afzetten om hun "solidariteit" te bewijzen.

Ruhulessin stelt dat Lahlah "meer bezwaar heeft tegen een afvallige die haar niet zint, dan begrip voor honderden moordslachtoffers". Dit is een ongefundeerde aanval op haar motieven. Het bekritiseren van hoe bepaalde verhalen worden ingezet in het publieke debat, betekent niet dat je geweld goedkeurt of slachtoffers ontkent. Men kan tegelijkertijd geweld veroordelen én waarschuwen voor de manier waarop deze verhalen worden gebruikt om hele groepen te stigmatiseren.

Ruhulessin spreekt over Lahlah's "privilege" om haar hoofddoek naar believen op en af te zetten. Maar erkent hij zijn eigen privilege om als man vrouwen voor te schrijven wat ze met hun lichaam moeten doen? Om te bepalen welke symbolen "acceptabel" zijn in de publieke ruimte? Hij roept op tot solidariteit, maar zijn oproep klinkt verdacht veel als een ultimatum: pas je aan of je bent medeplichtig.

Echte solidariteit met slachtoffers van eergerelateerd geweld begint niet bij het afleggen van symbolen, maar bij het versterken van opvangvoorzieningen en hulpverlening, het verbeteren van signalering binnen onderwijs en zorg, het doorbreken van de stilte en het taboe ook binnen gemeenschappen zelf, en het respecteren van de autonomie van álle vrouwen, ook die met hoofddoeken. Gerechtvaardigde woede over gruwelijk geweld mag echter nooit worden omgezet in een nieuwe vorm van dwang. Daarmee heb je de strijd voor vrijheid bij voorbaat verloren.

Ruhulessin eindigt met: "Kies een kant Esmah Lahlah". Maar de werkelijke kanten zijn helemaal niet "hoofddoek af" versus "geweld tolereren". De werkelijke kanten zijn dwang versus vrijheid. En aan de kant van de vrijheid kunnen zowel vrouwen met als zonder hoofddoek staan. Vrijheid staat niet gelijk aan uniformiteit. Het betekent dat Ryan het recht had om haar hoofddoek af te zetten, en dat Esmah Lahlah het recht heeft om hem op te houden. Beide keuzes verdienen bescherming, beide keuzes zijn legitiem. Het magische woord is hier: keuze.

Wie dat niet begrijpt, heeft de essentie van vrijheid niet begrepen, ongeacht hoeveel slachtoffers hij ter ondersteuning van zijn betoog aanvoert.