‘Ik ben geen racist’: wat er niet deugt aan de verklaring van Schoof

Er was en is in dit kabinet geen racisme, zei minister-president Schoof namens het kabinet. Op sociale media werden direct parallellen getrokken met Nixon’s ‘I’m not a crook’, met de Irakese minister die bij de Golfoorlog zei ‘There are no American tanks in Baghdad’ terwijl je ze op de achtergrond zag rijden, en wc-eend’s ‘Wij adviseren wc-eend’.

Of Schoof en de anderen het zelf geloven? We weten het niet, hij gaf geen enkele toelichting. Wat we wel weten is dat mensen hun eigen gedrag altijd door een andere bril bekijken: een bril die is gekleurd en vertekend door de rechtvaardigingen en herinterpretaties van hun onbewuste innerlijke spindoctor. Ja, ze kunnen ‘zichzelf in de spiegel aankijken’, zoals politici altijd zeggen wanneer ze onder vuur liggen – want daar zien ze dat gespinde rooskleurige beeld. Buitenstaanders hebben vaak een realistischer beeld, zeker wanneer het gaat om moreel dubieus gedrag.

Ook op het gebied van vooroordeel en discriminatie is er een overvloed aan onderzoeken die laten zien dat mensen die geen diversiteitstraining hebben gehad, zich niet bewust zijn van hun eigen racisme en seksisme. Mensen overschatten ook sterk hun vermogen om dat bij zichzelf waar te nemen. Ze denken dat ze de wereld zien zoals die echt is (naïef realisme).

Kennelijk gaat Schoof alleen over gevoelens die hem goed uitkomen
Precies dit werd ook scherp benoemd door enkele journalisten bij de persconferentie. Leendert Beekman van BNR merkte op dat mensen die zich racistisch uitlaten steevast zeggen ‘Ik ben geen racist’, terwijl het doelwit van hun uitlatingen het anders ervaart. Kan dat ook hier aan de hand zijn? vroeg hij zich af. Lamyae Aharouay van NRC constateerde dat dezelfde mensen die de gewraakte uitlatingen deden, nu met elkaar besloten hebben dat die niet racistisch waren. Wat is zo’n conclusie waard? wilde ze weten. 

Schoof trok bij deze zinnige vragen een streep en gaf herhaaldelijk aan dat hij daar niet op in wilde gaan. Hij ging niet over de gevoelens van staatssecretaris Achahbar. Nog maar kortgeleden had hij er geen probleem mee de gevoelens van de hele samenleving als standaard te nemen: er is een asielcrisis want ‘mensen voelen het zo’. Kennelijk gaat Schoof alleen over gevoelens die hem goed uitkomen. Zoals die van het kabinet dat zichzelf niet racistisch vindt. Dat voelen ze zo, en ze hebben de meeste stemmen gekregen, dus alles wat ze voelen is een feit, zo lijkt de logica van dit onderbuikkabinet.

De media en de Tweede Kamer zullen meer informatie willen hebben over het gedrag waar het feitelijk om ging, om hun controlerende taak uit te kunnen voeren. Maar de betreffende uitspraken uit de ministerraad moeten geheim blijven, vindt het kabinet dat deze uitspraken op eigen gezag als niet racistisch heeft aangemerkt (waarbij het overigens geen probleem bleek de vertrouwelijke notulen wél te bespreken met de fractievoorzitters van de coalitiepartijen). We kennen echter al wel diverse publieke uitlatingen van kabinetsleden die duidelijk een racistische lading hebben. Dat alleen is al voldoende om de stelling te ontkrachten dat er geen racisme in dit kabinet was of is.

Slikken of stikken
Zoals Chris Klomp twitterde: ‘Het ging een week lang over de normen en waarden van Marokkanen, maar nu blijkt dat de enige politica met normen en waarden in dit kabinet van Marokkaanse komaf is. De ironie.’

Het roept de vraag op wie er nu eigenlijk moet integreren. ‘Zij’ moeten respect hebben voor onze normen en waarden, vindt het kabinet. Welke normen en waarden zijn dat eigenlijk? Welke staan er nog overeind?

Het is wrang dat uitgerekend de leiders van ons land hier hebben geïllustreerd hoe racisme werkt. Als de machthebbers zeggen dat ze niet racistisch zijn, dan ís dat zo botweg omdat zij de macht hebben, en moet iedereen die er last van heeft inbinden. Dit zullen velen in ons land al hebben ervaren. We hebben het ook gezien bij andere vormen van grensoverschrijdend gedrag in de afgelopen jaren: de dader ziet het probleem niet, de powers that be scharen zich aan diens kant vanwege hun belangen, en het slachtoffer kan slikken of stikken.

De houding van Schoof en zijn kabinet, zoals ik het afgelopen vrijdag waarnam, getuigt daarnaast ook van minachting voor álle Nederlanders – alle burgers in ons land die nog wel een gezonde volwassen moraal hebben en empathie met de medemens. Die zich dat niet laten afnemen door de glijdende schaal omlaag waarop dit kabinet ons op heeft gebracht.

Lees ook Roos Vonks boek Mijn ego heeft altijd gelijk.