The Stranger: gitzwart misdaaddrama gebaseerd op echte zaak

Foto credits: The Searchers

Een jongetje wordt vermist, blijft spoorloos en de man die in beeld is als mogelijke dader kan er toch niet op worden vastgepind en verdwijnt uit beeld. Jaren later pikt de politie de zaak weer op en wordt er een peperdure, zenuwslopende en erg omstreden methode ingezet om de man alsnog te pakken.

Die methode heet Mr. Big en is ooit in Canada ontwikkeld en wordt ook in Nederland toegepast, maar rechters zijn er zeer kritisch op gebleken. Het werkt zo: de potentiële dader wordt benaderd door iemand die zich als vriend of criminele zakenpartner voordoet. Als het vertrouwen is gewonnen, bijvoorbeeld door de persoon aan werk en inkomsten of andere grote voordelen te helpen en een valse vriendschap te construeren, wordt de verdachte langzaam tot loslippigheid verleid. Een op die manier verkregen bekentenis kan dubieus zijn, want de verdachte houdt zijn aardige en lucratieve nieuwe vrienden graag te vriend. Zo’n bekentenis is uitlokking, vinden velen.

In The Stranger zien we hoe undercover-agent Mark (Joel Edgerton, uit Loving en The Underground Railroad ) een vriendschap ontwikkelt met de duidelijk psychopathische engerd Henry (Sean Harris, uit Spencer en The Green Knight ). Heel langzaamaan groeit het vertrouwen en wordt Henry in het kringetje van Mark geïntroduceerd, dat lijkt te bestaan uit kleine en grotere criminelen maar feitelijk een stel politiemensen is. Hoewel de film natuurlijk draait om het verdwenen jongetje, is de meeste schermtijd voor de verhouding tussen Mark en Henry en de voortdurende en slopende spanning waar die eerste onder werkt.

Hun verhouding is, zonder dat Henry dat weet, er eentje tussen een pathologische leugenaar (Henry, die duidelijk knettergek en levensgevaarlijk is) en een professionele leugenaar (Mark) die aan zijn rol in Henry’s leven stress en nachtmerries overhoudt, zeker als het na vijf maanden hard werken en toneelspelen alsnog dreigt mis te gaan. Hoewel het politie-aspect erg belangrijk is in de film en bevredigende spanning oplevert, gaat het toch meer over de psychologisch op allerlei manieren zieke verhouding tussen de twee mannen. Je kunt beter niet te veel weten over The Stranger om die spanning erin te houden - de trailer geeft gelukkig weinig weg. Als portret van een gevaarlijke fake-vriendschap is de film akelig goed geslaagd.

In de Volkskrant vertelde rechtspsycholoog Robert Horselenberg van de Universiteit Maastricht: ‘De kans op een valse bekentenis is in Mr. Big-zaken knettergroot. De politie jaagt in zulke zaken op een bekentenis. Er is dus per definitie sprake van een tunnelvisie. Terwijl we uit de wetenschap juist weten dat de kans op een valse bekentenis groter wordt als je mensen afhankelijk van je maakt, valse hoop geeft en hen een beloning in het vooruitzicht stelt.’ En je begrijpt dat allemaal tijdens het kijken naar The Stranger , hoewel de politie in deze zaak ook jaagt op onweerlegbaar fysiek bewijs.

De film is een project van de Australische acteur Edgerton, die behalve hoofdrolspeler ook producent is, en de eveneens Australische acteur Thomas M. Wright, die we kennen als de hulpsheriff in Outsiders maar bij The Stranger de regie voor zijn rekening neemt. Het levert een harde, zwarte maar wel bevredigende film op.

De ouders van het verdwenen jongetje waren woedend op de makers, wat je ook wel begrijpt als kijker. De focus is helemaal verlegd naar de politie en de dader - de jongen en zijn ouders komen er niet in voor - en het verhaal is uit piëteit op details vrij drastisch aangepast. Toch krijg je er ook zelf een beetje een nare smaak van soms, maar ook wel meer waardering voor de zware taak van undercover-agenten en voor het acteertalent van beide hoofdrolspelers, die erg goed zijn.