Interview: de makers van Alleen op de wereld

‘De laatste tijd denk ik wel eens dat ik van Remy ook een vluchteling kind had kunnen maken. Maar toen we vier jaar geleden aan dit project begonnen, was de crisis nog niet zo groot als nu. Eigenlijk zijn we trouw gebleven aan het oorspronkelijk verhaal van Hector Malot. In onze versie is Remy ook een vondeling, het moeilijke was alleen om hem “alleen” te laten zijn in het hedendaags Nederland. Een kind kan hier nooit lang alleen zijn, want dan staat meteen de kinderbescherming op de stoep. We wilden realistisch zijn, een moderne versie maken, maar we moesten er ook een beetje boven blijven hangen.

Ik heb Alleen op de wereld als kind gelezen. Ik vond het toen prachtig en ongelooflijk zielig. Toen ik het een paar jaar terug herlas, in de nieuwe vertaling van August Willemsen, trof mij vooral de veerkracht van een kind en hoe hij omgaat met zware dingen. In mijn herinnering ging iedereen dood, maar er zaten ook en vooral hele warme ontmoetingen in het boek, eigenlijk huil je om het warme van de liefde.

Baby’s – nou ja in dit geval kinderen, boten en dieren zijn de drie no go’s voor een film: in onze serie zitten ze alle drie en eigenlijk in elk shot. Gelukkig hadden we Julian, die Remy speelt. Door de structuur van de serie moet hij niet alleen spelen, maar reflecteert hij ook: elke aflevering begint hij voor de camera en vertelt hij wat hij allemaal heeft meegemaakt. Dat is voor een geschoolde acteur al ongelooflijk moeilijk, laat staan voor een kind. Maar hij doet het geweldig.

De dieren zijn natuurlijk eveneens belangrijk in het verhaal. In het oorspronkelijke boek was de roedel nog groter. Daarin zat natuurlijk ook een aapje, Jolie-Coeur. Die is bij ons gesneuveld – door de dierenbescherming. Je mag in Nederland niet met uitheemse beesten werken. Jammer natuurlijk, maar in plaats daarvan hebben we toen een varkentje gekozen, dat mocht wel en paste ook goed. In het boek zit nog een hond, maar die hebben we er bewust uitgelaten. Het werden er teveel. Bovendien gaan ze allemaal dood. Het werden teveel doden.

Remy en Vitalis zijn mijn favoriete personages. Maar Fanny, de gedroomde moeder, die in de serie wordt gespeeld door Ricky Koole, was heel leuk om te schrijven, omdat ze een geheim heeft. We hebben het scenario met z’n drieën geschreven en het leuke is dat omdat je weet waar het naar toe zal gaan – Remy zal uiteindelijk herenigd worden met zijn biologische moeder – er veel ruimte is om te verfijnen en naar leuke originele oplossingen te zoeken.’

‘Een serie van twintig keer tien minuten, dat is een heel apart formaat. Eerst denk je: wat kun je nu in tien minuten vertellen? Maar grappig genoeg is dat veel meer dan je denkt. De serie heeft een beetje de structuur van een roadmovie: je komt steeds ergens anders, op een andere locatie, bij andere acteurs, steeds moet je kennis maken, aanlanden. Eigenlijk probeerden we sferen te vangen. Soms was ik op een set bezig en wist ik niet helemaal of het wel zou werken, maar we draaiden in een ras tempo. En ondertussen vlogen de dieren alle kanten op en regende het aan een stuk door – vooral toen we de bootscènes moesten draaien. Het was een monsterproductie met al die verplaatsingen en al die verschillende regisseurs – om over kinderen en vooral de dieren nog maar te zwijgen. Die hadden allemaal een eigen trainer. Het varken ook, dat was een slim beest, maar het had alleen zijn fysieke beperkingen. Zo’n beest kan niet veel met zijn kop, dus je moet veel shots van onderen nemen. Het was een schattig beest en hij was dol op Julian. Elke keer dat hij hem zag, gaf hij een knorretje. De keren dat de beesten met zijn drieën tegelijk moesten optreden liepen vaak uit in een chaos. Grappig is wel dat dieren snel leren, ze hadden vaak vijf takes nodig om de choreografie te begrijpen. Maar wee als er iets onverwachts gebeurde: dan konden we weer van voren af aan beginnen.

In de serie is Vitalis mijn lievelingspersonage. Hij leert Remi zelf verantwoordelijkheid te dragen voor zijn leven. Wil je muziek maken, dan moet je oefenen. Wil je vlees eten, dan moet je dieren doden. Wil je dieren als huisdier, dan zul je ze op een dag moeten begraven. Hij leert Remi verstandig te zijn, maar Remy durft hem ook tegen te spreken: ik ben geen hond, zegt hij op een gegeven moment tegen Vitalis. Heel wijs vind ik dat.

Ik heb het boek als kind nooit gelezen. Pas nadat ik het script had gelezen, ben ik in het boek begonnen. Dat is op zich een mooie volgorde geweest. Bovendien zat ik niet vast aan kinderlijke emoties. Lievelingsboeken uit je jeugd verfilmen is zo moeilijk: de wetten van de film zijn medogenloos. Eigenlijk blijft er niets over van je herinneringen.’

‘Het idee om alleen op de wereld te zijn, zonder familie, zonder vrienden, lijkt me heel naar. Ik had het boek voor het draaien nog nooit gelezen, ben er nu wel in begonnen. Het is heel verdrietig. In de serie zelf moest ik veel emoties spelen, soms op een dag verdrietig en dan weer blij, dat was een nieuwe ervaring. In de Dummie de Mummie -films waarin ik speel, zitten niet zoveel emoties, dat is eigenlijk alleen maar vrolijk. Mijn favoriete dier is dat kleine hondje, Dolce, die luisterde heel erg goed. Ik vond het leuk om met Bert Luppes te spelen, hij speelt Vitalis. Remy leert heel veel van Vitalis en ik heb op mijn beurt heel veel van Bert geleerd. Maar ook de scènes met Arthur en Mattia waren ontzettend leuk om te doen.’

‘Ik had vroeger een stripboek van Alleen op de wereld. Maar ik durfde het eigenlijk niet te lezen, omdat ik wist dat ik dan heel hard moest huilen. Dus ik kende het wel, het verhaal. Een prachtig verhaal. Zo verdrietig.

In de serie speel ik de lieve moeder. Ik word altijd gevraagd voor de lieve rollen, voor de deugdzame. Best jammer, ik zou ook wel eens een slechterik wilen spelen, maar mensen met een rond gezicht worden niet gecast als bad guy. Maar goed, het is een hele mooie rol. Fanny Milligan is lief, maar ze is ook stoer. Ze zeilt de hele wereld over met haar gehandicapte zoon. Dat was trouwens heel leuk om te doen, aan het roer staan van zo’n grote boot. Dat doe ik echt zelf, ik heb uren gezeild. Dat vind ik ook mooi aan deze serie, dat je zoveel van Nederland ziet: het water, de havens. Het regende trouwens doorlopend tijdens de opnamen. Gek genoeg zie je daar niks van in het resultaat. Met kinderen spelen kan soms moeilijk zijn, maar dat was het nu niet. De hoofdrolspeler, Julian, is al heel ervaren. Hij doet het ontzettend goed, het  hangt helemaal op zijn schouders.

Ik heb een zoontje van zes. Ik heb hem meegenomen toen de afleveringen achter elkaar vertoond werden, hij vond het heel spannend. Binnenkort moet ik misschien maar eens in het boek beginnen. Hij is net als ik nogal nostalgisch aangelegd, dus het wordt vast een verdrietige voorlees periode.’

Al in 1913 werd er een verfilming gemaakt van Alleen op de wereld , ‘ Sans famille’ , zoals Hector Malot’s boek uit 1878 in Frankrijk heette was een productie van de gebroeders Pathé. Uiteraard in zwartwit en zonder geluid. In de jaren die volgden, zouden er vele film- en seriebewerkingen volgen, zowel tekenfilms als real live. Zo maakte de VARA in 1965 een groots opgezette tv-serie met spectaculaire decors, getrainde beesten en acteurs uit Frankrijk. Maar voor de generatie eind dertigers en veertigers heeft de Japanse tekensfilmserie uit 1979 misschien wel de meest archetypische Remy; het met dikke zwarte lijnen getekende figuurtje, met zijn ronde ogen en wipneusje, dat in de herinnering wel heel vaak door de sneeuw banjerde, met veel te weinig kleren. Altijd volgen ze het verhaal op de voet. Al is er ook een versie, eveneens Japans, waarin Remy een meisje is. Maar zo vrij vertaald en tegelijkertijd getrouw als de VPRO-serie van nu, werd niet eerder vertoond.

Misschien hing het in de lucht, want deze maand kwam ook Uitgeverij Gottmer met een schitterende bewerking van het beroemde boek van Hector Malot. Tiny Fisscher maakte een nieuwe vertaling en Charlotte Dematons ( Het grote boek van Sinterklaas ) illustreerde en maakte ter inspiratie de reis die Remy aflegde door Frankrijk in het oorspronkelijke boek. We mogen drie exemplaren weggeven, (moet ik nog even achteraan, vandaag contact over gehad).