Column: liefde in tijden van tijdreizen

‘I came across time for you Sarah. I love you. I always have.’

De liefdesrelatie van Kyle Reese (Michael Biehn), een soldaat uit de toekomst, en Sarah Connor (Linda Hamilton), een ‘doodgewone’ serveerster wier ongeboren zoon later een doorslaggevende rol zou spelen tijdens de apocalyps, in The Terminator was voor mij lange tijd het summum van romantiek. Iemand die speciaal voor jou uit de toekomst reist om je te beschermen tegen een moordzuchtige cyborg (Arnie!), dat is pas liefde!

Het schiep wel onmogelijk hoge verwachtingen, waar geen enkel vriendje vervolgens aan kon voldoen (eerlijk is eerlijk: voor eentje was laten weten dat hij er niet zou zijn met het avondeten soms al een te ingewikkelde opgave).

Liefde is vaak een belangrijke en positieve drijvende kracht in tijdreisfilms en -series, zoals bijvoorbeeld in The Time Traveler’s Wife (naar het gelijknamige boek van Audrey Niffenegger), waarin de verschillende ontmoetingen door de tijd heen van Clare (Rachel McAdams) en onwillige tijdreiziger Henry (Eric Bana) betere mensen maakten.

Maar in slechts weinig films en series is de liefde narratief gezien zo doorslaggevend als in The Terminator. Want als Kyle nooit terug in de tijd reist naar Sarah, wordt hun zoon John nooit geboren en stuurt hun volwassen zoon zijn vader niet terug in de tijd om Sarah – en daarmee zichzelf – te redden.  

In de Duitse tijdreisserie Dark – waarvan onlangs het derde en afsluitende seizoen is verschenen – draait ook alles om de liefde: die tussen Jonas (Louis Hoffman) en Martha (Lisa Vicari). De onmogelijke liefdesrelatie heeft ergens ook wel iets weg van die uit The Terminator, maar dan op steroïden en opgediend in een petrischaaltje.

----------- SPOILERS vanaf hier voor seizoen 3 --------

Dacht je dat de relatie tussen Kyle en Sarah al ingewikkeld en al dan niet onmogelijk was; dat is nog niets in vergelijking met de gecompliceerde stamboom in Dark. Niet alleen blijkt Martha door wat tijdreisgeknutsel de tante van Jonas te zijn, het kind van Martha en Jonas is ook de vader van Tronte, op zijn beurt de grootvader van Martha en overgrootvader van Jonas.

Liefde is in Dark ook niet iets positiefs, maar juist iets destructiefs – het is ook niet toevallig dat de oudere versies van Jonas en Martha door het leven gaan als Adam en Eva – hoe goedbedoeld de intenties soms ook zijn. In The Terminator is de samenkomst van Kyle en Sarah iets goeds: hun zoon John zal de mensheid redden. Bij Martha en Jonas is hun naamloze zoon (als volwassene gespeeld door Jakob Diehl) juist het begin en het einde van alle ellende. Zijn bestaan is de reden dat iedereen vastzit in deze vicieuze cirkel, en de reden dat de apocalyps keer op keer op keer zal plaatsvinden.

Jonas, Martha en hun nageslacht zijn hier de anomalie, zo beaamt ook de oude Claudia (Lisa Kreuzer), ontstaan nadat wetenschapper Tannhaus (Christian Steyer) met zijn tijdreismachine de echte wereld vernietigde, omdat hij op zoek ging naar een manier om zijn overleden zoon, schoon- en kleindochter terug te brengen uit de dood. De enige manier om alles te doorbreken is om naar die tijd te reizen en de dood van de Tannhausjes te voorkomen. Dat betekent wel dat Martha en Jonas, en hun hele verwrongen stamboom, nooit zullen hebben bestaan. Maar voor het zover is zijn Martha/Eva en Jonas/Adam wel over lijken gegaan, vaak die van elkaar.

The Terminator stelde onmogelijk hoge eisen aan romantiek. Dark laat zien: het kan gelukkig altijd erger.