Bikram: Yogi, Guru, Predator: zelfmythologisering van een yogi

De jaren zeventig. Een jonge man gekleed in een uiterst minuscule, zwarte speedo, verschijnt ten tonele in een Amerikaanse talkshow. Hij spant zijn borstspieren aan en vertelt aan de verbouwereerde presentatoren: ‘Yoga is gratis. Het behoort tot de aarde, maar ik heb er wat van opgeraapt. Ik heb wat gecreëerd.’

Bikram: Yogi, Guru, Predator traceert de oorsprong van de 'hete yoga' oefeningen van Bikram Choudhury en zijn bizarre claims rondom zijn levensloop. Choudhury werd geboren in Calcutta en verhuisde begin jaren zeventig naar de Verenigde Staten. Hij beweert de bedenker te zijn van de populaire yogareeks – 26 houdingen en twee ademhalingsoefeningen die moeten worden uitgevoerd in een kamer met vloerbedekking en bij veertig graden Celsius – hoewel deze bewering later is aangevochten. Via mond-tot-mondreclame en de ondersteuning van beroemdheden, ontstond vrij snel een Bikram-rage, en in 2006 waren er wereldwijd meer dan 1500 scholen.

Door de immense populariteit van Bikram Yoga en de persoonlijkheidscultus die zich rond Choudhury vormde werd hij een seculiere leider – door zijn eigen inspanningen, maar ook door het effect van zijn yogareeks. Het grootste deel van zijn persoonlijke vermogen - dat naar verluidt opliep tot 75 miljoen dollar - werd vergaard door exclusieve lerarenopleidingen. Tweemaal per jaar en gedurende negen weken, in geïsoleerde retraites waar de cursisten 10.000 dollar moesten neerleggen. Afgestudeerden konden hun eigen Bikram-scholen openen, maar alleen met de uitdrukkelijk toestemming van Choudhury.

De Australische regisseur Eva Orner (Out of Iraq, Chasing Asylum) vertelt in de kern een verontrustend #MeToo-verhaal. Fragmenten van trainingssessies worden afgewisseld met beelden uit tientallen jaren aan archiefmateriaal, talkshow-interviews, gerechtelijke verklaringen, en interviews (en getuigenissen) met voormalige leerlingen. Vanaf 2014 werd Choudhury aangeklaagd door vijf vrouwen die hem beschuldigden van seksueel misbruik en intimidatie. In twee van die rechtszaken werd hij beschuldigd van verkrachting, onder anderen door zijn oud-leerling Larissa Anderson. Ook zijn voormalige juridisch adviseur Minakshi Jafa-Bodden klaagde hem aan wegens aanstootgevend gedrag jegens vrouwen, homo’s en raciale minderheden. Bikram wordt tot op de dag van vandaag beschermd door zijn medeplichtige ex-vrouw Rajashree; beiden weigerden om deel te nemen aan de documentaire.

Hoe kon hij zijn volgers zo lang in zijn greep houden? De documentaire toont dat Choudhury in zijn eigen wereld leeft, waar hij de waarheid kan vervormen. De yogi had absolute controle, zowel in zijn privé- als in zijn zakelijke leven. Degenen die zijn onverdraagzame gedrag bloot wilden leggen, liepen het risico op sociale en financiële malaise, wat betekende dat hij een vicieuze cirkel in stand hield.

Gaandeweg in de documentaire zie je scheurtjes in het profiel van de goedlachse man. De leerlingen mochten bijvoorbeeld geen groene kleding dragen en mochten niet uit de les om naar het toilet te gaan. Terwijl de mensen zweetten in de zaal had Choudhury een airco achter zijn stoel die hem van koelte voorzag, en jonge vrouwen moesten te allen tijden zijn lichaam masseren of zijn haar borstelen. Abnormaal werd al snel heel normaal.

Orners documentaire belicht het intrigerende web van geld, macht en trauma. Bikram: Yogi, Guru, Predator werpt een licht op een schurk die zich in het volle zicht verborg als een yoga-goeroe.