De NAVO, investeringen in defensie en bestrijding van femicide: veiligheid is één van de belangrijke thema's tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in 2025. Wat vinden de grootste partijen? Dit staat in hun verkiezingsprogramma's:
Veiligheid is voor veel partijen een belangrijk onderwerp. Maar hoe dat moet gebeuren, daar verschillen ze flink over van mening.
* Iedere partij schrijft haar eigen verkiezingsprogramma, met onderwerpen die zij belangrijk vindt. De samenvattingen hieronder zijn gebaseerd op de programma’s van de partijen zelf.
BBB (BoerBurgerBeweging)
BBB wil meer geld naar defensie (3,5% van het bruto binnenlands product). Samenwerken met de VS, Oekraïne, Israël. Studenten mogen vrijwillig in dienst. Dienstplicht wordt niet heringevoerd.
Zo denkt BBB over veiligheid:
Standpunten van BBB over veiligheid
• Vrijheid en veiligheid voor vrouwen.
• 3,5% van het bbp voor defensie-uitgaven in 2035 als uitgangspunt, structurele intensivering van ruim zes miljard euro in 2030, maar niet wettelijk vastgelegd.
• Versterken militaire samenwerking met de Verenigde Staten, actieve steun aan de zelfverdediging van Oekraïne en Israël, intensiveren militaire samenwerking Taiwan, afschrikken van de agressieve socialistische dictatuur in Venezuela, en volledige brigade permanent in Polen of Litouwen positioneren.
• Alle studenten (mbo, hbo, wo) krijgen de mogelijkheid tot een vrijwillig halfjaar in dienst, met vergoeding en erkende studiepunten (ECT’s).
• Handhaven van de huidige status van de dienstplicht en activeren de opkomstplicht, enkel als er geen realistische alternatieven meer overblijven voor de opschaling van de krijgsmacht bij een dreigend conflict.
• Wet Strategische Defensieproductie (WSDP), waarin we vastleggen dat minimaal vijftig procent van de Defensiematerieel-uitgaven uiteindelijk in Nederland moet landen.
BIJ1
BIJ1 wil uit de NAVO stappen, geen kernwapens of wapenbedrijven in Nederland. De dienstplicht moet uit de wet en er moet een staakt-het-vuren komen in Palestina en Oekraïne.
Zo denkt BIJ1 over veiligheid:
Standpunten BIJ1 over veiligheid
• Nederland breekt met de oorlogspolitiek van de Verenigde Staten, verlaat de NAVO en kiest voor neutraliteit.
• Kernwapens van de Verenigde Staten verdwijnen uit Nederland.
• Direct staakt-het-vuren in Palestina en Oekraïne.
• De dienstplicht gaat officieel uit de wet.
• Dienstweigering wordt erkend en beschermd.
• Verbieden dat wapenbedrijven zich vestigen in Nederland.
CDA wil meer veiligheid voor vrouwen en lhbtiq+’ers, aanpak van femicide en 3,5% van het bruto binnenlands product (bbp) naar defensie. Dienstplicht terug, zoals in Scandinavië waarbij iedereen wordt opgeroepen en er vervolgens een selectie plaatsvindt, waarna de gemotiveerde jongeren doorstromen.
Zo denkt CDA over veiligheid:
Standpunten CDA over veiligheid
• Maatregelen nemen om de openbare en online ruimte veiliger te maken voor iedereen die onveiligheid ervaart, zoals vrouwen en lhbtqia+’ers.
• Behouden van Maatschappelijke Diensttijd (MDT) voor jongeren tussen de twaalf en dertig jaar die niet deelnemen aan de militaire opkomstplicht.
• Nationaal actieplan in lijn met de campagne ‘Wij eisen de nacht op, laat vrouwen veilig thuiskomen’. Met een stevige aanpak van femicide, met vergroot bewustzijn van schadelijke opvattingen en aandacht voor het herkennen van rode vlaggen die kunnen leiden tot geweld, bedreiging en intimidatie.
• Nederland committeert zich aan de afspraken van de NAVO-capaciteitsdoelstellingen en de nieuwe NAVO-norm om uiterlijk in 2035 3,5% van het bruto binnenlands product uit te geven aan defensie.
• Heractivering van de militaire opkomstplicht, naar Scandinavisch model, in aanvulling op het huidige dienjaar bij Defensie.
ChristenUnie
ChristenUnie wil slachtoffers van geweld beter beschermen, daders harder straffen en 3,5% van het bruto binnenlands product (bbp) uitgeven aan defensie. Iedereen moet een vorm van dienstplicht doen, militair of maatschappelijk.
Zo denkt ChristenUnie over veiligheid:
Standpunten ChristenUnie over veiligheid
• Verlagen van drempels om geweld of stalking te melden, zorgen voor gezinsgerichte ondersteuning en opvangplaatsen voor slachtoffers, het voor instanties eenvoudiger maken om gegevens uit te wisselen ter bevordering van de veiligheid, het versterken van de Centra voor Seksueel Geweld.
• Daders van huiselijk geweld en eerwraak worden streng gestraft en met begeleiding en therapie willen we spiralen en patronen van geweld doorbreken.
• Investeren in defensie om te kunnen voldoen aan de NAVO-norm, om in 2035 3,5% van ons bruto binnenlands product uit te geven aan defensie.
• Iedereen vervult dienstplicht, maatschappelijk of militair.
D66 wil meer kennis bij politie over seksueel geweld, 3,5% van het bruto binnenlands product naar defensie en een Zweeds model (waarbij iedereen wordt opgeroepen en er vervolgens een selectie plaatsvindt, waarna gemotiveerde jongeren doorstromen) voor dienstplicht, waarbij jongeren kiezen waar ze helpen.
Zo denkt D66 over veiligheid:
Standpunten D66 over veiligheid
• Investeren in expertise bij de (zeden)politie en in de zorg.
• Vergroten maatschappelijk bewustzijn rondom femicide, trainen van professionals en werken met daders om herhaling te voorkomen.
• We komen de NAVO‑afspraak na om minimaal 3,5% van het bruto binnenlands product aan defensie uit te geven en minimaal 1,5% van het bruto binnenlands product aan de kritieke infrastructuur, civiele paraatheid, veerkracht en het versterken van onze defensie-industrie.
• Zweedse model voor de dienstplicht introduceren, dat bestaat uit een verplichte enquête onder dienstplichtigen (kunnen ook vrijwillig in bijvoorbeeld de zorg, logistiek en cybersecurity ingezet worden, naast bij defensie).
Forum voor Democratie (FVD) wil zelf beslissen over defensie zonder NAVO-norm. Ze willen een referendum over NAVO-lidmaatschap en zwaardere straffen voor geweld. Sancties tegen Rusland moeten van tafel.
Zo denkt FVD over veiligheid:
Standpunten Forum voor Democratie over veiligheid
• Investeren in defensie naar eigen inzicht, niet de NAVO-norm.
• Voorleggen lidmaatschap van de NAVO via een referendum voor de Nederlandse bevolking.
• Niet toestaan dat inzet van onze militairen door de EU of de NAVO wordt bepaald.
• We heffen de sancties tegen Rusland op, zodat handel en samenwerking kunnen worden hersteld.
• Zwaardere straffen voor ernstige gewelds- en zedendelicten en recidivisten eerder vastzetten.
GroenLinks-PvdA
GroenLinks-PvdA wil stalking en psychisch geweld strafbaar maken. Ze willen 3,5% van het bruto binnenlands product aan defensie uitgeven. Ze vinden dat de overheid mede-eigenaar van defensiebedrijven moet zijn. Dienstplicht willen ze niet invoeren.
Zo denkt GroenLinks-PvdA over veiligheid:
Standpunten GroenLinks-PvdA over veiligheid
• Voor femicide: stalking maken we volwaardig strafbaar zonder dat eerst aangifte nodig is, psychisch geweld en niet-fatale verwurging worden een apart strafbaar feit. Betrekken mannen en jongens in dialoog.
• We houden ons aan de nieuwe NAVO-norm en groeien toe naar de afspraak om 3,5% van het bruto binnenlands product uit te geven aan defensie.
• De overheid wordt medeaandeelhouder in defensiebedrijven, zodat de winsten terugvloeien naar de samenleving.
• We voeren niet opnieuw een algehele opkomstplicht in, maar zetten alles op alles om te zorgen dat meer mensen bij Defensie gaan werken.
JA21 wil meer opvang voor slachtoffers, harde aanpak van eerwraak en een sterke krijgsmacht binnen de NAVO. Ook willen ze dienstplicht deels verplicht maken.
Zo denkt JA21 over veiligheid:
Standpunten JA21 over veiligheid
• Investeren in meer opvanglocaties voor slachtoffers van huiselijk geweld en het Centrum Seksueel Geweld.
• Afkoelhuizen voor daders, zodat slachtoffers van huiselijk geweld in hun eigen huis kunnen blijven en daders in afwachting van hun zaak op een afgeschermde locatie zitten.
• Doorgaan met investeren op herkenning en erkenning van de rode vlaggen bij politie, hulpverleners, omstanders en slachtoffers.
• Verder uitrollen van het slachtofferdevice en de StopApp over heel Nederland, zodat slachtoffers van stalking, huiselijk geweld of seksuele straatintimidatie beter beschermd worden tegen daders.
• Een Nederlandse variant van ‘Clare’s Law’, een Engelse wet waarbij mensen bij de politie kunnen navragen of een partner of ex-partner een verleden heeft van huiselijk geweld, stalking of misbruik.
• De gelijkwaardigheid tussen man en vrouw actief uitdragen in ons onderwijs en kinderen op de basisschool en middelbare school weerbaarder maken tegen seksueel misbruik, geweld, pesten en het aanzetten tot crimineel gedrag.
• Blijvende aandacht en een gerichte aanpak tegen groepen – met name gesloten gemeenschappen met een migratieachtergrond – waar veelvuldig sprake is van eerwraak, huwelijksdwang, eergerelateerd geweld en/of genitale verminking.
• Dat huiselijk geweld als grond kan worden gebruikt voor intrekking van de verblijfsvergunning.
• Een krijgsmacht die volledig voldoet aan de opgedragen taken ter verdediging van Nederlands grondgebied en NAVO-grondgebied.
• Invoering van verplichte elementen van dienstplicht naar Scandinavisch voorbeeld.
NSC
NSC wil een aparte straf voor psychisch geweld. Ze willen 3,5% van het bruto binnenlands product (bbp) uitgeven aan defensie. Ook willen ze een enquête voor 18-jarigen, als stap naar het Zweedse dienstplichtmodel (waarbij iedereen wordt opgeroepen en er vervolgens een selectie plaatsvindt, waarna gemotiveerde jongeren doorstromen).
Zo denkt NSC over veiligheid:
Standpunten NSC over veiligheid
• Aparte strafbaarstelling van het plegen van psychisch geweld, zodat handelingen voorafgaand aan femicide, maar ook ander psychisch geweld als homo-conversiehandelingen, effectief aangepakt kunnen worden.
• Ieder slachtoffer krijgt na een melding of aangifte van stalken een vast aanspreekpunt en betrokken partijen investeren in onderlinge samenwerking en informatiedeling.
• Verhogen de defensie-uitgaven tot de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van de economie.
• We zetten een eerste stap naar een dienstplicht naar Zweeds model, door alle 18-jarigen een verplicht in te vullen enquête te sturen, om de motivatie en mate van geschiktheid in beeld te brengen.
• Steunen initiatieven als Defensity College en dienjaar, zodat jongeren kunnen ervaren hoe het is om militair te zijn.
PvdD (Partij voor de Dieren)
Partij voor de Dieren wil femicide als aparte misdaad erkennen. Ze willen geen NAVO-norm, geen dienstplicht en alleen humanitaire missies. Minimumleeftijd voor uitzending: 21 jaar.
Zo denkt Partij voor de Dieren over veiligheid:
Standpunt Partij voor de Dieren over veiligheid
• Bij politie en justitie komt meer aandacht voor vrouwenmoord (femicide), dat wordt erkend als een aparte vorm van geweld.
• Nederland steunt geen specifieke NAVO-norm en geen wettelijke verankering van een defensienorm.
• De opkomstplicht wordt niet opnieuw ingevoerd.
• Iedereen moet zelf kunnen beslissen of die wel of niet in het leger wil dienen.
• De leeftijd waarop onze militairen uitgezonden mogen worden voor missies wordt verhoogd van 18 naar 21 jaar.
• Nederland levert geen soldaten aan internationale militaire interventies, tenzij deze een duidelijk afgebakend humanitair karakter hebben.
PVV
PVV wil harde straffen voor geweld- en zedendaders. Ze willen Israël blijven steunen en inzet van militairen alleen aan de eigen grenzen. Dienstplicht blijft zoals deze nu is.
Zo denkt PVV over veiligheid:
Standpunten PVV over veiligheid
• Digitale schandpaal voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven.
• Extinction Rebellion, Antifa en pro-Hamasgroepen als terreurorganisaties aanmerken en verbieden.
• Terugtrekken als verdragspartij bij en gastland van het Internationaal Strafhof.
• Wapenleveranties aan Israël moeten onverminderd kunnen doorgaan.
• Geen buitenlandse militaire missies, maar militaire inzet aan onze eigen grenzen.
• Opschorting van de dienstplicht (opkomstplicht).
SP
SP wil een actieplan tegen geweld tegen vrouwen. De partij is tegen de NAVO-norm en extra geld naar defensie. Dienstplicht is onnodig.
Zo denkt SP over veiligheid:
Standpunten SP over veiligheid
• Signalen van dreigend geweld moeten sneller worden herkend en er wordt op tijd ingegrepen, ook moet er een aanpak komen die naar grondoorzaken kijkt.
• Voeren actieplan tegen geweld tegen vrouwen en een anti-femicidewet in, waarbij ook wordt gekeken naar succesvolle voorbeelden in andere landen.
• Steunen het strafbaar stellen van seksuele handelingen zonder wederzijdse instemming en sextortion (afpersing met expliciete beelden).
• Eerwraak, huwelijksdwang, genitale verminking en hiertoe oproepen wordt hard aangepakt.
• De SP is tegen de nieuwe NAVO-norm voor defensie-uitgaven waarbij de Amerikaanse president Trump van ons eist dat wij 5% van alles wat we samen in Nederland verdienen uitgeven aan wapens.
• Het invoeren van de dienstplicht is dan ook onnodig.
Volt wil meer samenwerking om femicide te voorkomen. De partij is voor een Europese krijgsmacht en een defensie-enquête voor jongeren tot 35 jaar.
Zo denkt Volt over veiligheid:
Standpunten Volt over veiligheid
• We pleiten voor vroegtijdige signalering van femicide, en interventie door een betere samenwerking tussen politie, hulpverlening, gemeenten en justitie.
• We voeren landelijk het High Risk Team-model in, waarbij risico’s op (dodelijk) geweld tijdig worden gesignaleerd en betrokken instanties gezamenlijk optreden.
• Er komt een structurele financiering van opvang en nazorg, zodat vrouwen veilig kunnen vluchten en zelfstandig een nieuw leven kunnen opbouwen.
• Ook richten we een crisishulplijn op om femicide te voorkomen.
• We leggen online intimidatie aan banden.
• De defensievragenlijst wordt uitgebreid naar jongeren van 18 tot 35 jaar, met aandacht voor voorkeuren en motivatie, zoals in Zweden.
• Bouwen aan een Europese krijgsmacht die samenwerkt met de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) en die onder toezicht staat van het Europees Parlement.
VVD wil meer politie en cameratoezicht en een harde aanpak van vrouwenmoord. De partij wil 3,5% van het bruto binnenlands product uitgeven aan defensie. Herinvoering van de dienstplicht blijft mogelijk.
Zo denkt VVD over veiligheid:
Standpunten VVD over veiligheid
• Investeren in de nationale politie en ervoor zorgen dat onze agenten over voldoende uitrusting en opsporingsbevoegdheden beschikken.
• Integrale aanpak tegen vrouwenmoord met specifieke aandacht voor de daaraan voorafgaande rode vlaggen, zoals online, economisch en psychisch geweld, en het invoeren van Clare’s Law.
• Relschoppers die het demonstratierecht misbruiken worden steviger aangepakt.
• Er komen daderprofielen en meer cameratoezicht, om de handhaving op de strafbaarstelling van straatintimidatie nog effectiever te maken.
• Op termijn is een investering van tenminste 3,5% van het bruto binnenlands product nodig om onze krijgsmacht te moderniseren en onze NAVO-verplichtingen na te komen.
• Invoeren verplichte enquête voor jongeren. Als dit onvoldoende resultaat oplevert, overwegen we andere stappen, zoals de herinvoering van de opkomstplicht.
