Alleen staatssteun voor sociale en duurzame bedrijven?

Veel bedrijven hebben het op het ogenblik financieel zwaar. Daarom beloofde de overheid al eerder steun. Deze kwam er, zonder de voorwaarde dat een bedrijf moet voldoen aan overheidsbeleid. Nu belooft het kabinet opnieuw steun. Maar moeten daar geen voorwaarden aan verbonden zijn?

Marcia Luyten en Jeroen Smit zijn duidelijk: die voorwaarden moeten er komen. Het kabinet zegt zelf ook voorwaarden te willen verbinden aan de tweede ronde van financiële steun. Zij willen een verbod op bonussen, dividenduitkeringen en een reductie van de CO2-uitstoot aan de steun verbinden. Maar dit gaat Luyten en Smit nog niet ver genoeg. ‘We zijn heel blij dat het kabinet deze bijzondere stap zet’, aldus Luyten in Op1. Maar als het aan hen ligt krijgen alleen bedrijven die sociaal en duurzaam te werk gaan een tegemoetkoming.

De belastingbetaler
Reden voor deze ingrijpende eisen is onder andere de belastingbetaler. Luyten: ‘Het gaat om een oordeel over de vraag of het geld dat nu wordt vrijgemaakt, en dat moet worden opgehoest door de belastingbetaler; de gemiddelde Nederlander, of dat geld iets is waar die mensen ook iets aan hebben of dat dat geld een waardeoverdracht is naar de aandeelhouders.’ Luyten refereert aan de crisis in 2008, toen ook veel geld werd geïnvesteerd door de overheid zonder daar voorwaarden aan te verbinden. ‘Daar is een enorme woede over ontstaan. Nu dreigt hetzelfde te gebeuren, maar dan met veel grotere bedragen.’

Voorwaarden
Daarom zouden er deze keer wel voorwaarden moeten gelden voor het krijgen van staatssteun, zo pleit Luyten. De bedrijven zouden dan gewogen moeten worden op drie punten: ‘Is hun productiemethode sociaal rechtvaardig, duurzaam en produceren ze iets waar de samenleving iets aan heeft.’ Maar dat is lastig te meten. ‘Dat is natuurlijk een hele brede schaal.’ Een groot grijs gebied.

Steun voor KLM
Zo ligt er ook een groot bedrag klaar voor KLM. Namelijk tussen de 2 en 4 miljard euro. 'Over de voorwaarden wordt nog gesproken. Maar in elk geval mag het bedrijf geen bonussen, winsten of dividend uitkeren. Ook wordt gedacht aan het terugdringen van nachtvluchten en de CO2-uitstoot', zo meldt Vroege Vogels. 

Maar voor Natuur en Milieufederatie Noord-Holland, Natuur & Milieu, Milieudefensie en Greenpeace is dit niet voldoende. Zij kwamen dit weekend met een gezamenlijke reactie: 'KLM doet een flink beroep op steun van onze overheid. Dat terwijl de luchtvaartmaatschappij geen belasting betaalt over kerosine en ook geen btw betaalt over vliegtickets. De luchtvaartsector valt ook buiten al het klimaatbeleid. Nu de overheid KLM en haar werknemers wil helpen in deze onzekere periode, is het tijd om concrete afspraken te maken met het luchtvaartbedrijf. (...)'

Baanbehoud
Volgens financieel journalist Martin Visser ligt het doel van de financiële steun anders. ‘De vraag is: waar doen we het voor? We redden die bedrijven niet om het klimaat te redden, we redden die bedrijven voor baanbehoud.’ Volgens Visser is dit plan product van een politieke agenda.

Lange duur
Smit noemt het ‘logica’. Juist nu is het volgens hem het juiste moment om in te zetten op plannen die voor de lange duur werken. ‘Het bedrijfsleven heeft daar een hoofdrol in te spelen. Het grote beursgenoteerde bedrijfsleven is het afgelopen decennium enorm op de korte termijn gaan zitten. Wat wij bepleiten is dat we nu dit moment pakken om het gemeenschapsgeld - ons geld, het geld van onze kinderen - gebruiken om bedrijven te helpen die transitie te maken. Bedrijven snakken daarnaar.’

Visser vindt dat we bedrijven gedurende deze onzekere tijd onvoorwaardelijk te hulp moeten schieten. Hij noemt een crisis niet het moment om van bedrijven te eisen dat zijn hun werkwijze aanpassen, al helemaal niet als dat betekent dat weigering daarvan een mogelijk faillissement zou kunnen betekenen. Smit noemt het daarentegen bij uitstek het moment om dat te doen. Hij draag Unilever aan als voorbeeld. Niet geheel toevallig ook een van de ondertekenaars van het manifest van Luyten en Smit. ‘Het grote beursgenoteerde bedrijfsleven heeft te maken met pensioenfondsen en grote investeerders die op de lange termijn een verantwoordelijkheid hebben in dit land, maar die uiteindelijk op de korte termijn rendements-gericht zijn. Dus dit is het moment waarop de gemeenschap iets kan bieden aan de bedrijven die in nood zijn. En om dat voorwaardelijk te maken, moeten we samen naar de agenda kijken. Ook in het belang van de bedrijven.’

Onzekerheid
Luyten en Smit pleiten dus voor een kwijtschelding schuld aan de overheid, ten gevolge van de staatslening van minister Koolmees, voor bedrijven die voldoen aan de drie bovengenoemde punten. Voldoet een bedrijf niet aan deze voorwaarden? Dan blijft het een lening die moet worden terugbetaald. Hoewel ook Visser zich kan vinden in de langetermijnvisie, vindt hij het onnodig meer onzekerheid te creëren voor werknemers. Deze lening gaat namelijk over hen, over het doorbetalen van hun loon. De vraag of het overheidsgeld een lening of een gift is, zal bij werkgevers voor veel onzekerheid zorgen. ‘Prima, maar niet ten koste van die onzekere gezinnen.’ Die onzekerheid is volgens Luyten product van het falen van deze beursgenoteerde bedrijven om reserves aan te leggen uit winsten. ‘Die onzekerheid zou je dan afwentelen op de belastingbetaler.’

Koolmees zegt nu geen tijd te hebben voor weging. Hij geeft aan snel te moeten kunnen handelen. Dat begrijpt ook Smit. ‘Maar nu is het moment daar, we gaan nú dat geld lenen, dit is het moment om daar nu werk van te maken.’