Stephan Komduur: ‘We bereiden de luisteraar voor op de dag die gaat komen'

Tussen vijf en zes uur 's ochtends maakt radiomaker Stephan Komduur met de luisteraar de switch van de nacht- naar de dagprogrammering.

Stephan Komduur is de winnaar van de Philip Bloemendal Prijs 2022, een tweejaarlijkse prijs voor het grootste journalistieke presentatietalent.

Half vier, de wekker gaat in Amsterdam. In alle vroegte haast radiomaker Stephan Komduur zich in zijn donkerblauwe Seat naar een nog donker en verlaten Mediapark. Er is niemand, alle bureaus zijn leeg. Nog snel eet hij een appeltje en dan kruipt Komduur in zijn eentje achter de studiomicrofoon. Soms ontvangt hij zijn gast daar, op andere dagen hangt die aan de telefoon, live vanuit slapend huis.

Komduur is het gewend; al jaren is hij in de nacht bij NPO Radio 1 te horen. Tegenwoordig geleidt hij de NPO Radio 1-luisteraar vier dagen per week van de donkere nacht, de nieuwe dag in. Op dinsdag neemt hij het stokje over van radio-collega Raounak Khaddari, waarna hij de rest van de week in de vroege ochtend tussen 05:00 en 06:00 uur te horen is in het radioprogramma Vroeg!.

Vlieguren maken
De nacht is van oudsher de plek voor jonge radiotalenten om vlieguren te maken. ‘We krijgen heel veel vrijheid om te maken wat wij willen maken. Vaak gaat dat goed, maar soms gaat er weleens wat mis. Dan leren we daarvan.’ Vier jaar geleden begint Komduur op de NPO Campus. Een plek waar jonge talenten worden klaargestoomd voor een succesvolle carrière op de radio, zoals dat al jaren gebeurt voor jongerenzender 3FM. ‘Het opleiden van jonge mensen in de nacht, dat wilden ze ook op Radio 1 proberen.’ Het doel: in de nacht klaarstomen voor de dag. Maar doorgroeien blijkt in de praktijk lastig op Radio 1: ‘Je hebt een bepaalde leeftijd of levenservaring nodig om overdag te kunnen presenteren. Daarbij liggen de programma’s vaak al vast en zijn deze inhoudelijk erg belangrijk voor de omroepen.’ Toch lukt het Komduur steeds iets dichter naar de dagprogrammering te verschuiven. ‘Eerst was ik tussen één en twee te horen, nu is dat al opgeschoven naar tussen vijf en zes. Het is een lange weg, maar de aanhouder wint: ik heb nu al twee keer De Nieuws BV (tussen 12:00 en 13:30 uur, red.) mogen presenteren. En hopelijk in de toekomst nog vaker.’

Nachtluisteraarsvibe
Vooralsnog is Komduur met Vroeg! de vaste verbinder tussen nacht en dag. ‘Wij maken die switch.’ Het programma is het beste van twee werelden: ‘We bereiden de luisteraar voor op de dag die gaat komen, met actuele onderwerpen. Dat doen we door een uur lang met één gast te praten. Die vrijheid geeft de nacht ons – daar mag je drie stappen terugnemen in snelheid. We kiezen onderwerpen waar je echt tijd voor moet nemen. Want dat hebben we.’ De ochtend van dit interview heeft hij, in het kader van de Internationale Dag voor Veilige Abortus, een uur lang radio gemaakt over abortus. De ‘nachtluisteraarsvibe’, zoals Komduur het noemt, geeft hem de ruimte om meer achtergrondverhalen te maken. ‘Het hele harde nieuws – dat wat er nú gebeurt – hoeft nog niet in de ochtend. Je kan er iets meer boven hangen. Daarnaast is er de ruimte om de gast op een voetstuk te plaatsen, de nuance op te zoeken en rustiger naar een diepere laag toe te werken.’

Dromerige muziek
Het gesprek in de studio wisselt Komduur af met muziek. Een lijst die hij overigens zelf samenstelt. ‘De nacht vraagt om andere muziek dan de dag. Die zoek ik met zorg uit.’ Daarvoor struint hij dagelijks Spotify af, op zoek naar het juiste gevoel. ‘Ik probeer het dromerige en het rustige wakker worden ook in de muziek mee te nemen. De ene keer zit ik in een neo-soul-vibe, de andere keer is het rustige RnB of bandjes en singer-songwriters.’ Maar het ultieme vroege-ochtend-nummer is Apocalypse van Cigarettes After Sex, aldus Komduur. ‘Ik stel me dan ook zo voor dat mensen ’s ochtends vroeg – misschien wel na de seks – in bed liggen met de radio aan. Als ik niet weet wat ik moet draaien, dan zet ik deze aan.’

Interactie met de luisteraar
Radio is allang geen zendmedium meer, weet Komduur. Laat staan in de nacht. Twee jaar lang presenteerde hij in de nacht het programma Gaan! waar hij met de luisteraar in gesprek ging, live op de radio. Inmiddels heeft dat programma plaatsgemaakt voor iets nieuws en weet de luisteraar Komduur op vaste momenten te vinden via de Radio 1-app. ‘Dat geeft een hele leuke dynamiek. In de nacht is men heel erg mondig en betrokken, omdat ze écht gehoord worden.’

Rust
Komduur hoopt de rust die hij opdeed in de nacht, mee te nemen in zijn toekomstige werk in de dagprogrammering. ‘Overdag is erin geslopen dat alles heel snel en catchy moet zijn. Een onderwerp moet in acht minuten behandeld zijn. Terwijl de luisteraar gewoon op een rustige manier geïnformeerd en meegenomen wil worden.’ Radioprogramma’s en talkshows hebben er een handje van per onderwerp wel drie of vier gasten uit te nodigen. Veel te veel, volgens Komduur. ‘Die willen dan allemaal hun zegje doen - dat is voor de luisteraar heel onrustig en moeilijk te volgen.’ Met een of twee mensen kom je vaak ook heel ver in een verhaal, weet hij uit ervaring. ‘De luisteraar zit, volgens mij, meer te wachten op inhoud en een gesprek van een halfuur, dan telkens een verhaal van vier minuten.’

Vroeg!, iedere werkdag tussen 05:00 en 06:00 uur op NPO Radio 1