Staatssecretaris: belang Bontrup gaat boven openbaarheid Wob-documenten

Documenten die Zembla bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat opvroeg over de stort van granuliet in natuurplas Over de Maas zijn deels onleesbaar gemaakt, omdat de informatie zou kunnen leiden tot onevenredige benadeling van het bedrijf Bontrup. Dat zegt demissionair-staatssecretaris Stientje van Veldhoven in antwoord op Kamervragen die Partij voor de Dieren (PvdD) stelde over de Wob van Zembla.

De weggelakte passages in de Wob-documenten waren eerder al aan Zembla verstrekt door Rijkswaterstaat en via andere bronnen. Daardoor is te zien wat het ministerie heeft weggelakt. 

Een van de passages die is weggelakt gaat over de discussie of granuliet als grond of bouwstof moet worden gekwalificeerd. In de Zembla-uitzendingen zeggen deskundigen dat granuliet onterecht als grond is aangemerkt, onder andere omdat er een chemisch bindmiddel aan granuliet is toegevoegd. Daarom had granuliet volgens hen ook nooit als grond toegepast mogen worden in een natuurplas. In de weggelakte passage zegt een senior beleidsambtenaar in juni 2017 over granuliet: “Gezien de herkomst lijkt de kwalificatie ‘niet vormgegeven bouwstof’ de juiste.” Daarmee zegt de ambtenaar dus dat granuliet geen grond is, maar een bouwstof. 

De PvdD wilde weten waarom deze passage door het ministerie is afgelakt. Volgens de demissionair-staatssecretaris zou bekendmaking van de bewuste zin kunnen leiden tot een te grote benadeling van granulietproducent Bontrup en een “onevenredige bevoordeling van concurrenten, leveranciers en afnemers”, zo blijkt uit beantwoording van de Kamervragen.

Het ministerie heeft om dezelfde reden ook mails van Bontrup grotendeels weggelakt. Uit de stukken blijkt dat Bontrup contact zocht omdat vergunningverleners van Rijkswaterstaat de stort van een partij granuliet in Over de Maas af hadden gekeurd. In een van de geweigerde passages staat dat Bontrup “met grote verbazing” de mail van Rijkswaterstaat zegt te hebben ontvangen. Bontrup noemt de memo die de afkeur onderbouwt ‘een concept’ en spreekt van “geen onafhankelijke en gedegen analyse” en noemt de conclusie dat granuliet niet gestort mag worden in Over de Maas “suggestief”.

Van Veldhoven heeft een beroep gedaan op een wetsartikel dat regelt dat de overheid in sommige gevallen documenten geheim mag houden, bijvoorbeeld als een persoonlijk belang ernstig wordt geschaad. Alleen dat wetsartikel geldt niet voor milieuzaken. De Partij van de Dieren vroeg daarom aan de demissionair-staatssecretaris om uit te leggen waarom ze de Wob heeft overtreden, omdat de aanleiding voor de Wob, namelijk de stort van granuliet in een natuurplas, volgens de partij wel degelijk milieu-informatie betreft.

Van Veldhoven zegt daarover: “In deze documenten wordt van gedachten gewisseld over het onderwerp granuliet en worden (voorlopige) persoonlijke conclusies getrokken. Er bestaat in deze documenten geen direct verband met de toepassing van granuliet in het milieu. De opvattingen in deze documenten zijn daarom niet aan te merken als milieu-informatie.”

Partij voor de Dieren vraagt ook hoe het kan dat Rijkswaterstaat, dat ook onder het ministerie van Van Veldhoven valt, dezelfde stukken eerder wel ongelakt aan Zembla verstrekte. Van Veldhoven legt uit dat zulke zaken in sommige gevallen misgaan, doordat er binnen het ministerie veel mensen samenwerken van verschillende dienstonderdelen. Zo kan het gebeuren dat “een document door meerdere collega’s net anders wordt beoordeeld én wordt betrokken in verschillende besluiten”. Het ministerie probeert dat door goede samenwerking te voorkomen, zegt Van Veldhoven: “Het blijft echter mensenwerk.”

Zembla verstuurde de Wob-verzoeken aan het ministerie en Rijkswaterstaat in februari 2020. Niet alleen in de documenten die Zembla een jaar later van het ministerie ontving zijn delen afgelakt, ook in de 9.000 pagina’s die Zembla van Rijkswaterstaat kreeg, zijn veel stukken onleesbaar gemaakt. Zembla ging hier tegen in bezwaar, met name omdat Rijkswaterstaat veel informatie heeft geweigerd omdat dit ‘intern beraad’ van ambtenaren zou zijn. Rijkswaterstaat wijst het bezwaar echter af, daarom gaat Zembla in beroep bij de rechter. De zitting van de rechtszaak is op 20 juli aanstaande.

Lees de tijdlijn voor een overzicht van wat er in het granulietdossier gebeurde.

Kijk de uitzending 'De afvaldump door Rijkswaterstaat - deel 2':

Rectificatieverplichting Zembla 

De Rechtbank Den Haag heeft bij vonnis van 31 augustus 2022 geoordeeld dat Zembla onrechtmatig (want niet met de van Zembla te verwachten zorgvuldigheid) tegenover het bedrijf Graniet Import Benelux (ook handelend onder de naam Bontrup) heeft gehandeld door de door Gustaaf Biezeveld gedane uitspraken over het opzettelijk plegen van strafbare feiten door het bedrijf Bontrup in de uitzending van 6 februari 2020 op te nemen. Dit echter zonder voldoende feitelijke basis en op de ongenuanceerde en onvoorwaardelijke wijze zoals Zembla dat toen heeft gedaan. De rechtbank Den Haag heeft BNNVARA / Zembla bevolen deze rectificatie te plaatsen.