Negatief zwemadvies voor met PFAS vervuilde recreatieplas Merwelanden

De provincie Zuid-Holland geeft op basis van een rapport van het RIVM over de PFAS-concentraties in zwemwater rond Chemours, een negatief zwemadvies voor recreatieplas Merwelanden. De concentraties zijn er hoog en het RIVM wil een aanvullende risicoanalyse doen.

Voor 12 andere plassen, waaronder Lammetjeswiel geldt een positief zwemadvies. Milieuchemicus Chiel Jonker begrijpt waarom het RIVM deze adviezen heeft gegeven, maar is tegelijkertijd kritisch: “Ik blijf bij mijn woorden. Ik zou mijn kinderen er niet laten zwemmen.”

Naar aanleiding van de onrust die ontstond na de Zembla-aflevering over de PFAS-verspreiding, besloot het RIVM te onderzoeken of het water in Lammetjeswiel en 12 andere plassen veilig is om in te zwemmen. Daarvoor deed het RIVM geen risk assessment, maar vergeleek het instituut de PFAS-concentraties in het zwemwater met die in de plas Berkendonk bij Helmond, omdat daar eerder wel een uitgebreidere risico-analyse is gedaan.

Bij Merwelanden waren de concentraties een stuk hoger dan in Berkendonk. Daarom adviseert de provincie om niet te zwemmen in Merwelanden. Het RIVM neemt vier weken de tijd om extra onderzoek te doen.

Bij de overige 12 plassen waren de gemiddelde PFAS-gehaltes vergelijkbaar of wat lager dan in Berkendonk. Bij Lammetjeswiel was het gemiddelde echter wel hoger. Het RIVM concludeert dat er door te zwemmen in de 12 plassen “geen gezondheidsnadelige effecten van PFAS te verwachten zijn.” Wel maakt het RIVM de kanttekening dat zwemmen in de plassen hoe dan ook leidt tot blootstelling aan PFAS.

PFAS zijn forever chemicals die nauwelijks afbreken in je lichaam, dus ze stapelen zich op. PFAS kunnen leiden tot een verminderde werking van het immuunsysteem en zelfs kanker. “Mensen worden ook via andere bronnen aan PFAS blootgesteld, zoals voedsel, drinkwater en lucht. Al deze bronnen dragen bij aan de totale blootstelling aan PFAS. De risico’s van de totale blootstelling aan PFAS vallen buiten de reikwijdte van deze beoordeling”, schrijft het RIVM. Die opmerking heeft de Provincie Zuid-Holland niet meegenomen in het advies aan de bevolking. Een groot deel van de Nederlandse bevolking overschrijdt momenteel al de huidige gezondheidskundige grenswaarde door blootstelling via voedsel en drinkwater, zo bleek onlangs uit RIVM-onderzoek.

Jonker plaatst kanttekeningen bij de interpretatie van de gegevens door het RIVM en de provincie. Hij heeft bij zijn analyse voor Zembla gekeken naar verschillende scenario’s. Ook naar kinderen die in de buurt wonen. “Er staan huizen omheen en het is geen gekke aanname om te zeggen dat een kind daar gedurende de zomervakantie iedere dag zwemt. Hij berekende dat een dergelijk kind dat daar zes weken lang dagelijks zwemt, door die activiteit alleen al 23 procent PFAS binnen krijgt van wat binnen een jaar aan PFAS in je lijf terecht mag komen volgens de veiligheidsnorm. “In Nederland zitten mensen sowieso al boven de 100 procent veilige norm en zo’n kind zit door daar te zwemmen al op een kwart van de jaarlijkse inname. Dan heb je er nog niet eens rekening mee gehouden dat het kind in de omgeving van Chemours woont, waardoor de jaarlijkse inname waarschijnlijk al hoger ligt dan het gemiddelde in Nederland. Ik zou mijn kind daar dus niet laten zwemmen.”

Zo vreemd is het scenario dat Jonker schetst inderdaad niet. Na de Zembla-uitzending deed Henry Kortman zijn verhaal in het AD. Hij zwemt en mediteert vrijwel dagelijks, weer of geen weer, in het water van Lammetjeswiel. “Die man zou daardoor volgens mijn berekening 34 procent binnenkrijgen van de totaalinname die nog veilig wordt geacht. Dat krijg je dus extra binnen via een additionele route. Bovenop de waarschijnlijk al meer dan 100 procent die hij binnenkrijgt in het dagelijks leven.”

Ook buurtbewoners vertelden na de uitzending tegen RTV Rijnmond met grote regelmaat in Lammetjeswiel te zwemmen: "Ik woon hier nu 51 jaar. Ik zwem hier heel vaak en er zijn ook mensen en buren die hier dagelijks zwemmen”, zei buurtbewoner Lisette tegen Rijnmond.

Het RIVM zet er wel op in om mensen ervan bewust te maken dat ze zorgen dat ze minder PFAS binnenkrijgen, omdat de inname in Nederland zo hoog is. Jonker: “Dan zou je dus ook juist kunnen adviseren: zwem daar maar niet, want daar krijg je misschien al wel een kwart binnen van wat je in een jaar binnen zou mogen krijgen. Mensen zijn natuurlijk vrij om te doen wat ze willen, maar je zou op zijn minst waarschuwingsborden bij zwemwater kunnen plaatsen.”

Kijk 'De PFAS-verspreiding' over het oppervlaktewater rond Chemours: