Het einde van een koninklijke constructie?

Vandaag maakte demissionair minister Schouten (LNV) een opmerkelijke draai. Koning Willem-Alexander mag landgoed Kroondomein Het Loo niet meer jaarlijks afsluiten als hij de subsidie voor het beheer ervan wil behouden. Jarenlang hielden zij en premier Rutte vol dat de sluiting essentieel is "voor de balans tussen houtproductie, de aanwezigheid van grote hoefdieren en de recreatiemogelijkheden".

In de Kamerbrief van vandaag lijkt die noodzaak ineens verdwenen. Geen woord meer over het belang van de sluiting “om het unieke karakter van het natuurgebied te kunnen behouden”, zoals het ministerie een jaar geleden nog tegenover Zembla stelde.

Lees ook: Koning mag Kroondomein Het Loo niet meer sluiten 

De Koning heeft de nieuwe subsidie voor de periode 2022-2027 nog niet aangevraagd, laat een woordvoerder van het ministerie weten. Maar betekenen de nieuwe subsidievoorwaarden het definitieve einde van de jarenlange gesubsidieerde jacht van het koningshuis? Als Zembla vraagt hoe groot de kans is dat de koning toch ongestoord kan blijven jagen, schiet de woordvoerder in de lach: “Als je deze subsidie wil gebruiken, moet je boel openstellen voor 358 dagen per jaar.”

“Kennelijk heeft de minister ingezien dat deze constructie – die in feite neerkomt op ongestoord jagen met subsidie – niet uit te leggen valt,” zo verklaart professor Wim Voermans de draai van Schouten. Op basis van onderzoek van Zembla concludeerde de hoogleraar Staats- en bestuursrecht al in mei 2020 dat er zo veel dingen mis waren aan de huidige subsidie constructie dat die onrechtmatig is. Ook zei Voermans dat de voorkeursbehandeling van de koning in strijd is met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. 

Zembla doet sinds 2019 intensief onderzoek naar de constructies van het Koningshuis. Al jaren vroegen journalisten en Kamerleden om duidelijkheid over de subsidievoorwaarden voor de koning.  Bewindspersonen en premier Rutte gaven telkens mistige antwoorden, en weigerden de subsidiebeschikking en andere onderliggende stukken openbaar te maken. Zembla kreeg het document uiteindelijk wel in handen. Zo konden we de voor de koning wel erg gunstige constructie blootleggen.

Bekijk de uitzending "Koninklijke constructies"

Wat is nou de echte reden dat het natuurgebied drie maanden op slot ging? Dat bleef altijd vaag. Het ministerie van LNV noemde lange tijd ‘faunabeheer’ als belangrijke reden. Dit voorjaar gaf het kabinet na lang touwtrekken documenten vrij waaruit bleek dat de sluiting ‘verband houdt met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de Koning.'

In de Kamerbrief van vandaag wordt niet meer gesproken over de bescherming van de privacy van de koning. Uitzonderingen op de openstelling van 358 dagen zijn alleen nog mogelijk op de voorwaarden van de Gelderse regeling waar andere subsidieaanvragen uit de regio zich ook aan moeten houden, aldus de minister. Deze regeling staat slechts sluiting van 1 hectare voor privégebruik toe in plaats van de 7200 hectare waar de koning nu drie maanden van zijn privacy mag genieten. Is het argument van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer nu definitief van tafel?

“Sluiting in verband met de persoonlijke levenssfeer is geen argument”, laat de woordvoerder van LNV weten. Ze erkent dat dit een draai is. “Nu wordt de subsidie helemaal gelijkgeschakeld. Met deze brief geven we gehoor aan de motie, die eerder door de Kamer is aangenomen.”

Kamerlid Frank Wassenberg van de Partij voor de Dieren verklaart deze koersverandering als volgt: "Dit kan alleen gebeurd zijn onder aanhoudende druk van de Kamer, de aangenomen moties, de geopenbaarde stukken. Maar ook door het maatschappelijk debat waarin uitzendingen van Zembla een grote rol hebben gespeeld. Rutte heeft eerst geprobeerd dit af te doen als privékwestie. Hij weigerde ook stukken te openbaren. Maar daar was geen houden aan."

Ook volgens Niko Koffeman, die als voorzitter van De Faunabescherming de subsidie van de koning heeft aangevochten, zagen ze bij het ministerie de bui hangen: “Wij hebben bezwaar gemaakt bij de rechter tegen de lopende subsidie, die zaak ligt nog bij de rechter. Na die bezwaren en na de uitzending van Zembla is nieuwe subsidieverlening in strijd met de wettelijke bepalingen onhoudbaar geworden.”

Of de Koning opnieuw subsidie gaat aanvragen, weten we nog niet. De Rijksvoorlichtingsdienst laat weten daarop niet ‘vooruit te willen lopen’. Wat vandaag wel duidelijk is geworden: Schouten breekt met beleid waarvan het ministerie in 2020 nog zei: “Het betreft een bestendiging van een lijn die al decennia wordt ingezet."