Zijn er minder kleine zwanen?

Kleine zwanen bezoeken elke winter ons land. Dan komen deze wintergasten vanuit de Russische toendra, waar ze broeden. Uit tellingen blijkt dat er een afname is van kleine zwanen in overwinteringsgebieden als Ierland, Engeland en Nederland. Maar die achteruitgang, die men ziet in de laatste vijftig jaar, komt niet overeen met het beeld dat het broedsucces en overleving geeft.

Uit onderzoek uit 2020 blijkt dat in Duitsland de aantallen overwinterende kleine zwanen wel zijn gestegen. Deze verschuiving in overwinteringsgebied lijkt overeen te komen met dezelfde oostwaartse verschuiving van de vijf graden Celsius-lijn in de winter in Europa. Het lijkt erop dat de afname van overwinterende kleine zwanen verband houdt met de klimaatverandering. Verder blijkt dat niet alleen het overwinteringsgebied, maar ook de overwinteringsperiode veranderd is in de laatste vijftig jaar.

De periode dat de vogels aanwezig zijn in hun overwinteringsgebied is verkort. Ze komen nu later aan en vertrekken in het voorjaar eerder naar hun broedgebied. Het herstellen en het opvetten voor de lange reis terug duurt bijna negen weken korter.

Wanneer ze hier komen om te overwinteren en op te vetten, zoeken de kleine zwanen eerst de grote open wateren op. Daar eten ze voornamelijk waterplanten. Daarna verschuiven ze naar graslanden en akkers, waar ze eiwitrijk gras, resten van bieten, aardappelen en mais eten. 

De kleine zwaan is de kleinste van de drie zwanen die in Nederland voorkomen. Hij is beduidend kleiner dan de andere zwanen. Deze wintergast heeft een zwarte snavel met een gele vlek. Bij de wilde zwaan gaat dat geel voorbij de snavel, en bij de kleine zwaan gaat het niet verder dan het neusgat. Die gele vlek is bij de kleine zwaan uniek, dus elk individu is te onderscheiden van elkaar door naar de vlek op de snavel te kijken. 

Foto A - Knobbelzwaan te herkennen aan de oranjerode snavel met zwarte knobbel.
Foto B - Fluitzwaan slechts een klein geel vlekje bij het oog.
Foto C - Kleine zwaan, z'n snavel is geler maar het gele gedeelte reikt niet voorbij de neusgaten.
Foto D - Wilde zwaan met de geelste snavel. Het geel reikt tot aan zijn neusgat en loopt (soms) puntig uit.

Kijk ook zaterdag 29 april 2023 naar Wintergasten om 19.15 uur op NPO 2!