xeno-canto 10 jaar

Het begon als een geluidenverzameling van vogels uit Zuid-Amerika. Inmiddels is het de grootste digitale verzameling van vogelgeluiden uit de hele wereld. Xeno-canto.org bestaat inmiddels 10 jaar en bevat waarschijnlijk ook al de nodige soorten die nieuw zijn voor de wetenschap. 

Xeno-canto.org is een online platform waar enthousiastelingen vogelgeluiden beluisteren, vergelijken en delen, dat eind mei tien jaar oud is geworden.  Meer dan 2.400 mensen over de hele wereld hebben geluiden opgenomen en online gedeeld: op dit moment bestaat de verzameling uit 240.000 geluiden van ruim 9.300 verschillende vogelsoorten. Voor ieder oor een passend geluid: de liefhebber, de serieuze vogelaar én de wetenschapper.

Delen met verschillende doelen
Bezoekers van de site gebruiken de verzameling vogelgeluiden op heel verschillende manieren.  Voor radioshows, eigen websites, museumtentoonstellingen of grootschalige projecten waarbij automatisch geluiden worden geïdentificeerd. Het bijzondere van de site is dat het mogelijk is verzamelde data op hele nieuwe manieren met elkaar te verbinden. De Creative Commons licenties die Xeno-canto gebruikt, maken dit mogelijk. Opnames worden verder gebruikt in wetenschappelijke publicaties, ongeveer 700 tot dusver. De site bevat ook geluiden van vogels die pas kort geleden zijn ontdekt.

Van Zuid-Amerika tot Australië
Xeno-canto begon tien jaar geleden als een klein hobbyproject over Zuid-Amerikaanse vogels, opgezet door de Nederlanders Bob Planqué en Willem-Pier Vellinga.  Inmiddels zijn er geluiden van elk continent beschikbaar en voegen meer dan 300 gebruikers maandelijks nieuw materiaal toe.   

Naturalis Biodiversity Center in Leiden ondersteunt de site door de kosten voor hosting te dragen.  Dat stelt het team – ondertussen uitgebreid met Naturalis medewerker Sander Pieterse en de Amerikaanse programmeur Jonathon Jongsma -  in staat om de site draaiende te houden.

Verbaasd over het succes
De oprichters zijn nog steeds wat verbaasd over het succes van de afgelopen tien jaar. Willem-Pier: ‘Ons idee was om het gemakkelijker te maken vogels aan hun zang te herkennen in het veld. Sommige soorten die sterk op elkaar lijken maken heel verschillende geluiden. In een vogelgids kun je eenvoudig een hele set afbeeldingen van vogels vergelijken. Bij geluid lukt dat niet, tegelijk afspelen werkt niet. Als geluiden op elkaar lijken, betekent dat trouwens nog niet dat de vogels op elkaar lijken. Een hazelhoen maakt een hoog geluid als een goudhaantje, maar de een is een soort fazant,  de ander ons kleinste zangvogeltje. Een online database maakt vergelijken een stuk eenvoudiger vergeleken met de cd's en cassettes die in 2005 nog algemeen waren.’

Bob: ‘Het project richt zich alleen op geluid, waardoor we dieper in kunnen gaan op details. Er zijn bijvoorbeeld kaarten en beelden (sonogrammen)  waarmee geluiden toch snel vergeleken kunnen worden. De betrokkenheid van zoveel mensen in het forum zorgt er regelmatig voor dat raadselgeluiden worden opgelost.’

Alhoewel bijna 90% van de vogelsoorten inmiddels vertegenwoordigd is, is de collectie verre van compleet. Willem-Pier: "Er missen nog zo'n 1000 soorten, waarvan een heel aantal niet zeldzaam is. Vooral uit Afrika missen nog de nodige wijverbreide soorten. Daarnaast is van talloze soorten slechts een enkele opname aanwezig. Veel vogels hebben vaak een uitgebreid repertoir, of zijn er dialecten te vinden. Daar is voor het gros van de soorten nog erg weinig van bekend. We werken ook samen met informatici die automatisch geluiden op naam proberen te brengen. We hopen deze algoritmes ook ingezet kunnen worden om een beter beeld te krijgen wat nu eigenlijk in de collectie van Xeno-canto te vinden is."

Nieuwe soorten
In de collectie van xeno-canto zitten ook al soorten die op het geluid zijn geïdentificeerd als nieuwe soort voor de wetenschap. Daarnaast bevat de database heel veel geluiden waarvan duidelijk is dat het niet één van de bekende vogelsoorten is. Maar wat het wel is ...? Met de zoekterm 'sp.nov' kunnen onderzoekers geluiden vinden die nog wachten op beschrijving door de wetenschap!