Wormer- en Jisperveld

Habitattype: Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland
De veengebieden ten noorden van het IJ staan bekend als de brakwatervenen, die worden gekenmerkt door een heel palet aan bijzondere plantengemeenschappen. Zo komen hier nog op tamelijk grote schaal veenmosrietlanden en moerasheiden voor, in een vlak, welhaast boomloos landschap.

Bijzonder ook is het ontbreken van allerlei planten en dieren, die in de zoete veengebieden zo prominent aanwezig kunnen zijn. Denk daarbij aan planten als Waterlelie en Krabbenscheer. Binnen de reeks van bijzondere plantengemeenschappen nemen de brakke ruigten een voorname plaats in, te meer omdat het hier deels oeroude begroeiingen betreft, zoals onderzoek aan veenresten onlangs heeft aangetoond. De vorming van bos en struweel blijft vaak achterwege omdat door de dichte vegetatiestructuur lichtkiemers als wilg en els geen kans krijgen. Opvalllende soorten in deze ruige, hoog opschietende begroeiingen zijn Harig wilgeroosje, Moerasmeldistel, Echt lepelblad en de prachtige, roomwit bloeiende Heemst. Een ernstige bedreiging voor het voortbestaan van deze ruigten is de voortschrijdende verzoeting van de veengebieden in Noord-Holland. Thans worden plannen ontwikkeld bepaalde gebieden opnieuw te verzilten, bijvoorbeeld door inlaat van zout water vanuit het Noordzeekanaal.

Oppervlakte en ligging: Wormer- en Jipserveld is 641 hectare groot en ligt tussen De Rijp, Purmerend en Wormerveer. Het bestaat uit weilandjes die zijn omgeven door sloten en vaarten. Ongeveer een derde is eigendom van Natuurmonumenten. Van oorsprong is het Wormer- en Jisperveld een veenmoeras. Rond 1000 na Christus is het ontgonnen voor akkerbouw. Door de ontwatering klonk het veen in. Momenteel ligt het Wormer- en Jisperveld een tot twee meter onder de zeespiegel. Om het land te beschermen tegen de golven van de omliggende meren werden rond het gebied dijken aangelegd, met daarin sluizen voor de vissersboten. Vooral door opsplitsing van de grond bij nalatenschap ontstonden de vele eilandjes. Vanwege het zout in het veen is er niet op grote schaal turf gestoken. De eilandjes worden door vaarboeren gebruikt als hooi- en weiland; voor akkerbouw is het land al snel te nat. Het agrarisch gebruik neemt in het centrum af, omdat het per boot vervoeren van machines en vee veel tijd kost en daardoor duur is.
 
Weidevogels
Het Wormer- en Jisperveld en de droogmakerij Schaalsmeerpolder zijn belangrijke weidevogelgebieden. De natte hooilanden worden laat gemaaid en gehooid, zodat weidevogels de tijd krijgen om hun jongen groot te brengen en de specifieke vegetatie behouden blijft. Hier broeden in het voorjaar grote aantallen grutto’s, kieviten, tureluurs en kemphanen. Andere broedvogels zijn slobeend, meerkoet, kokmeeuw en wintertaling. Voorkomende roofvogels zijn blauwe kiekendief, slechtvalk en havik.
 
Brak water
De ondergrond van dit veenweidegebied is enigszins brak door overstromingen vanuit de Zuiderzee in het verleden. Ondanks de afsluiting van de Zuiderzee komen er nog altijd brakwaterplanten voor, zoals echt lepelblad en heemst. In de Schaalsmeerpolder die door kwel nog steeds zwak brak is, komen zilte rus, zilte zegge, aardbeiklaver en schorrenzoutgras voor. Ook groeien in het gebied planten van verschillende verlandingsstadia zoals kamvaren, addertong en veenmosorchis. Plaatselijk zijn drassige, met veenmos begroeide heidegebiedjes te vinden waar kraai- en struikheide groeit. Langs de sloten tussen het riet groeien kleine lisdodde, moerasandijvie en in het voorjaar echte koekoeksbloem. Voor het behoud van de bloemenrijkdom wordt het riet regelmatig gemaaid. Waar het riet blijft staan, bouwen rietzanger, roerdomp en bruine kiekendief hun nest.
 
Voor meer informatie:
- Natuurmonumenten
- Natura 2000
- Kanoroute Wormer- Jisperveld (9 km.)

Luister naar de uitzending:
- 24 juli 2005

Foto's
- Weidevogelgroep Reeuwijk