Wie wint dit jaar de Frater Willibrordus Prijs?

Hij was achttien jaar lang onze vaste, herkenbare stem op de Fenolijn. Frater Willibrordus uit De Bilt. Hij overleed in september 2019 op 91-jarige leeftijd. Om zijn liefde voor de natuur te eren belonen we jaarlijks de mooiste, meest inspirerende, bijzondere waarneming op de Vroege Vogels fenolijn met: ‘De Frater Willibrordus Prijs’. Aanstaande zondag reiken we deze prijs voor de derde keer uit. 

Luister de volgende fragmenten terug op de volgende startpunten:
00:00 - Fraters over de frater
06:13 - Genomineerden Hans Gartner, Anne Zilweger, Mirjam Wiskerke
19:44 - Genomineerden Dhr. Buijs, Yvonne van Duuren, Marjolijn Boekhoven
29:57 - Bekendmaking en gesprek met winnaar

Onze jury, bestaande uit mr. Natuurkalender Arnold van Vliet van Wageningen Universiteit, schrijver Bibi Dumon Tak en Vroege Vogels samensteller Daniel Gulpers hebben de afgelopen tijd duizenden fenolijn meldingen afgeluisterd en zijn tot een shortlist gekomen van zes waarnemingen:

Marjolein Boekhoven uit Dieren meldt: "Het hoogtepunt van het jaar! De eerste bloemen van onze grote appelboom, die onze oudste zoon 54 jaar geleden als pit in een potje deed."

De jury: Het is een boodschap in alle eenvoud. Maar met een liefdevolle achtergrond. Moeder, zoon, pitje, boom. Wie zaait, die oogst. Dat zo’n simpele handeling tot zo ver in de tijd plezier geeft.

Hans Gartner uit het Friese dorp Nes meldt: "Ik zit op de dijk, het is windstil, maar het regent. Achter het gesloten hek zitten denk ik wel 300 lieveheersbeestjes. Een keer per jaar is dat zo, alsof er ’s nachts trek is geweest. Eergisteren zat er niks, en nu zit het hek helemaal vol. Het is alleen maar genieten’. 

De jury: Zijn klinkende stem, dichterlijk, nauwgezet, geeft ons ook dit jaar weer zoveel plezier. En dan gaat het om zoiets kleins als lieveheersbeestjes. We weten dat zwaluwen trekken, vlinders, maar lieveheersbeestjes? En dat Hans Gartner dat waarneemt en ons daarover belt? We konden ook dit jaar niet om hem heen. In 2020 won hij de eerste Frater Willibrordus Prijs met zijn prachtige waarneming van trekkende distelvlinders.

Mirjam Wiskerke uit het Zeeuwse Oudelande meldt: "Ik hoor pas nu voor het eerst de koekoek. Dat is anders altijd rond 20 april, dus laat! Anderzijds zie ik de witte kwikstaarten opnieuw baltsen, wat een heel grappig gezicht is. Ze maken buiginkjes naar elkaar en ze maken hele grappige sprongetjes, en dan vliegen ze weer al buitelend achter elkaar aan. Het is voor het eerst dat ik dat zie." 

De jury: We hebben zwaluwen, grutto’s en koekoeken als duidelijke aankondigers van het voorjaar. Waarbij de koekoek echt iedereen kent. Dus valt het ook op als hij in een jaar wat later of eerder is. Deze melding van een late koekoek t.o.v. vorig jaar was van fenologisch belang. Maar dan die vrolijke kwikstaarten erachteraan die bewegingen maken die nooit eerder zijn gezien vond de jury erg leuk: je belt voor de koekoek, maar je gooit de vrolijke kwikstaart er nog even achteraan.

Anne Zillweger uit Zutphen meldt: "In de herfstvakantie waren onze kleinkinderen hier. Zoals we vaak doen in de herfstvakantie, maken we spinnenwebjes van tamme kastanjes, en tolletjes van de eikels van de Amerikaanse eik. Die zijn lekker groot. Tot onze verbazing vinden we dit jaar nauwelijks kastanjes, eikels en beukennootjes. Terwijl ze normaal gesproken knarsen onder onze voeten. 

De Jury: Mooie stem. Mooi verteld. En dat deze grootouder haar kleinkinderen wijst op veranderingen in de natuur. Dat je niet ieder jaar op een gevulde tafel kunt rekenen. De zwijnen en eekhoorntjes niet en ook de knutseltafel niet.

Dhr. Buijs uit Mook meldt: "De lindes, zowel de grote als de kleine, hebben al hun blad laten vallen. Hetzelfde geldt voor de walnoot in onze achtertuin. Ondertussen leverde een fietstochtje vanmorgen bij een temperatuur van 10 tot 12 graden, toch een behoorlijke lijst op van wilde planten, die nog in bloei staan. Duizendblad, de vrolijke bloemen van de paarse- en witte dovennetel, klaprozen en ondertussen staat de Oost-Indische kers nog volop te bloeien alsof het augustus is. En ook het boerenwormkruid en het geel bezemkruid staan nog te bloeien alsof er helemaal geen winter bestaat." 

De jury: Hij maakt er een beknopt mooi seizoensgebonden verhaal van. Met een ritmische opsomming afgewisseld met poëtische beschouwingen: alsof er geen winter bestaat. En die iedereen ook zal herkennen, want het leek inderdaad of de zomerbloemen afgelopen jaar van geen wijken wilde weten.

Yvonne van Duuren uit Dronten meldt: "Mijn man ging vandaag voor de tweede vaccinatie naar de vaccinatiestraat. Wij zagen daar weer de slechtvalken. Bij de eerste vaccinatie zag ik de twee slechtvalken baltsen in de lucht, toen ik op de parkeerplaats stond te wachten. Een schitterend gezicht. En vandaag hebben we ze weer zwevend boven het nest gezien. We zijn zo blij dat we deze slechtvalken verbinden met een schitterende dag dat mijn man de tweede vaccinatie kreeg."

De Jury: Zo leuk en onbevangen verteld. En zo symbolisch voor het afgelopen jaar. Het is een soort vervolgverhaal geworden waarbij de beller niet alleen met quarantaineblik naar zichzelf en haar directe omgeving heeft gekeken, maar ook naar de lucht waar van alles in de maak was. Je kunt je ergeren aan allerlei maatregelen, maar je kunt ook om je heen kijken, waar nog wel wat hoop te halen is.

Vanaf het begin van de Fenolijn, in 2001, is de Frater één van de vaste, trouwe bellers geweest. Hij was altijd betrokken en vond het ook zijn taak om bij te houden wat er in de natuur onder invloed van het klimaat veranderde. Een gemis voor ons, de makers van Vroege Vogels, maar nog meer een gemis voor alle vaste luisteraars van de Fenolijn, waar iedereen z’n waarneming van eerstelingen en andere fenomenen uit de natuur kan inspreken.

Uit de toon van zijn meldingen was duidelijk op te maken dat Frater Willibrordus onderwijzer was geweest. Al vanaf het moment dat hij het klooster in ging, was hij gefascineerd door de natuur en speciaal de fenologie: de leer van de eerstelingen in de natuur. Hij wilde de luisteraar samen met zijn waarnemingen altijd iets bijbrengen en meegeven. Dat vooral maakte de Frater geliefd bij de luisteraar.

Voor de selectie hebben we alleen gekeken naar fenolijnberichten die zijn ingesproken tussen 20 februari 2021 en 20 februari 2022. Dat is de geboortedag van de Frater. De keuze was enorm en daarom hebben we een de 'Best of the Rest' gemaakt van inspirerende waarnemingen.