Wat deed het klimaat met de dodo en zijn tijdgenoten?

Van 5 tot 22 augustus is een multidisciplinair team van onderzoekers op Mauritius voor de vijfde dodo-expeditie. Zij gaan de rol van klimaatverandering onderzoeken bij het massaal sterven van meer dan een half miljoen dieren, waaronder dodo’s, 4000 jaar geleden. Het massagraf in de Mare aux Songes is vermoedelijk de rijkste fossielenvindplaats die ooit op een vulkanisch eiland is aangetroffen.

Massasterfte door abrupte droogte
De vraag waarop de expeditie een antwoord zoekt, is hoe dit massagraf van ongeveer vier voetbalvelden groot is ontstaan. Dateringen laten zien dat de dieren 4000 jaar geleden ongeveer tegelijkertijd, in een periode van maximaal 100 jaar, zijn gestorven. Het team heeft aanwijzingen dat deze massasterfte overeenkwam met een periode van extreme droogte die decennialang aanhield. Als we beter begrijpen hoe eilandecosystemen reageren op abrupte klimaatsverandering, zoals die nu ook gaande lijkt te zijn, is het mogelijk om toekomstig beleid hierop aan te passen.

Klimaatverandering op Mauritius
Verschillende onderzoeksinstituten bestuderen op hun eigen vakgebied stukjes van de puzzel om daarmee een reconstructie te maken van de gevolgen van snelle klimaatsverandering voor de natuur op Mauritius.

Deltares verricht grondwatermetingen en modelstudies om te bepalen wat de effecten zijn van extreme droogte op de beschikbaarheid en kwaliteit van water. Om de klimaatverandering van de afgelopen 50.000 jaar te bestuderen, haalt IBED-Universiteit van Amsterdam fossiele stuifmeelkorrels uit vulkaanmeren in Mauritius. NCB Naturalis bestudeert boomringen en Royal NIOZ Texel haalt koraalkernen uit het rif van Mauritius. Hieruit is af te leiden hoe deze organismen over langere tijd reageerden op seizoenswisselingen. NCB Naturalis doet bovendien onderzoek aan 8.000 jaar oud DNA uit fossiele zaden.

Reconstructie van dodowereld
Tegelijkertijd wordt het onderzoek aan de reconstructie van het leefgebied van de dodo voortgezet.
De oriëntatie van de botten in het massagraf kan aanwijzingen geven over de mogelijke doodsoorzaak van de dodo en zijn tijdgenoten. Paleontologen van NCB Naturalis en Natural History Museum Londen gebruiken een nieuwe opgravingtechniek om te onderzoeken hoe de botten in de grond liggen. In augustus wordt een grote schep in de vorm van een halve cilinder gebruikt om het bodemmateriaal in zijn geheel boven water te takelen. De bodem van de afgedamde moerasput is in 2009 doorgebroken waardoor de opgraving toen moest worden afgebroken.

Uitsterven door mens
In de Mare aux Songes liggen botten van een half miljoen dieren ongeveer 1 meter onder het grondwater. Dodoresten maken ongeveer 10% uit van het totaal. Verder zijn er veel botten en schilden van reuzenschildpadden gevonden, maar ook zangvogels, hagedissen, vleermuizen en zelfs insecten, zaden en bomen. In feite laat het massagraf zien hoe het totale ecosysteem van de dodo eruit zag voordat de mens op het eiland kwam. Van de 23 soorten gewervelde dieren die in het moeras zijn aangetroffen, zijn er 14 inmiddels uitgestorven toen de mens in het eiland in de 16e eeuw begon te koloniseren. De dodo is het eerste dier waarvan de mens zich realiseerde dat het door zijn toedoen kon uitsterven.
 
Unieke expeditie
Deze unieke multidisciplinaire expeditie wil duidelijk maken hoe een geïsoleerd ecosysteem zonder menselijke invloeden reageert op abrupte wijzigingen in het klimaat. Deze basiskennis kan fungeren als een nulmeting waarop overheden maatregelen kunnen baseren om de biodiversiteit en daarmee de mens in de toekomst beter toe te rusten op klimaatveranderingen.

Alle deelnemende wetenschappers vertellen over hun veldwerk en ontdekkingen op het weblog

via www.dodo-expeditie.nl .

Deze expeditie was niet mogelijk geweest zonder de bijdragen van Deltares, Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), Omnicane, IBED-Universiteit van Amsterdam, Treub Fonds en Hollandia.