Wat als het wad te warm, te zout of te nat wordt?

Het Marsdiep, de zeeverbinding tussen de Noordzee en Waddenzee, is belangrijk voor talloze vogels, vissen en zeehonden. Maar door klimaatopwarming en invloed van de mens staat de hele Waddenzee onder druk. Het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) onderzoekt hier al decennia hoe het er voorstaat met onze zeeën en ziet die veranderen.

Het NIOZ werd in 1876 opgericht en is daarmee een van de oudste zee-onderzoeksinstituten van Europa. Van oorsprong lag het onderzoekscentrum in Den Helder, maar sinds 1965 ligt het op Texel waar de boot aankomt. In hun ‘achtertuin’ onderzoeken ze de Waddenzee, het grootste intergetijdengebied van de wereld.

Want er is nogal wat gaande hier. De Waddenzee valt dagelijks droog, is ondiep en daardoor warmer dan de open Noordzee en hier komt zoutwater samen met zoet water uit de rivieren. Maar dat is aan het veranderen.

Zo meten ze hier sinds 1861 de zeetemperatuur en in juni 2023 werd de hoogste temperatuur ooit gemeten. Het water was meer dan 21 graden. Kustecoloog Katja Phillipart zag in 2018 hoe kokkels massaal stierven. Dat had ze in de jaren dat zij onderzoek doet bij het NIOZ nog nooit meegemaakt. In 2019 en 2022 gebeurde het opnieuw, door de opwarming en doordat er minder zoet water was.

Naast temperatuur, meten ze hier namelijk ook al jaren het zoutgehalte van het water. De Waddenzee is eigenlijk een soort brak systeem, waar zout Noorzeewater en zoet rivierwater, vooral uit het IJsselmeer, samenkomen.

Maar in warme zomers houden we het zoete IJsselmeerwater vast voor drinkwater en landbouw. Juist dat zoete water bevat algen die heel belangrijk zijn als voedsel voor kokkels en mossels.

Zeespiegelstijging is op langer termijn ook een groot probleem, want het droogvallen maakt de Waddenzee uniek. Als het wad niet meer twee keer per dag leegstroomt, verdrinkt het wad en verdwijnen veel bodemdieren. Het wad is dan te nat.

Veranderingen in temperatuur, zoutgehalte en de zeespiegel zijn dus een gevaar voor alle dieren die in de bodem leven van de Waddenzee, maar ook voor de miljoenen trekvogels die wereldwijd van deze plek afhankelijk zijn. Bovendien is de Waddenzee een kraamkamer voor vissen en de plek waar gewone zeehonden hun jongen krijgen. En dat dreigen we allemaal te verliezen.

Kijk zondag 23 juni 2024 om 19.25 uur naar de uitzending over het Marsdiep op NPO 2!