Vlinders laten verandering milieu zien

Veranderingen in de vlinderfauna blijken op verrassende wijze inzicht te geven op veranderingen in onze leefomgeving. Zo blijkt het effect van stikstof, uit kunstmest of uit neerslag uit de lucht, op voedsel en het microklimaat voor rupsen van grote invloed op de vlinders van Noordwest-Europa. Dat stelt de Wageningse entomoloog Michiel Wallis de Vries na onderzoek in het recente nummer van het wetenschappelijk tijdschrift Basic and Applied Ecology.

Cirkelredenering
Veranderingen in landgebruik, klimaat en stikstofdepositie worden als de belangrijkste sturende factoren voor de kwaliteit van onze natuurlijke omgeving beschouwd. De verschillende invloeden van deze factoren op soortengemeenschappen kunnen worden ontrafeld door naar de eigenschappen van soorten te kijken. “Daarbij komt men vaak weinig verder dan de cirkelredenering dat specialisten het moeilijk hebben en generalisten steeds algemener worden” zegt Michiel Wallis de Vries, buitengewoon hoogleraar Ecologie en bescherming van insecten aan Wageningen University. “Die cirkel hebben we nu doorbroken met een uitgebreide analyse van de eigenschappen van dagvlinders in Noordwest-Europa – en dat heeft verrassende inzichten opgeleverd.”

Stikstof
Uit zijn onderzoek naar de eigenschappen van Europese dagvlinders concludeert Wallis de Vries dat die eigenschappen in verschillende dimensies beschouwd moeten worden. Voedselbeschikbaarheid speelt daarin een belangrijke rol. Stikstof heeft daarin een hoofdrol, als bepalende factor voor de groei van dieren en planten, en daarmee ook voor het microklimaat waarin de rupsen van vlinders verkeren.

Stikstof was vroeger schaars en de meeste vlindersoorten zijn daarom aangepast aan een weinig productieve omgeving die niet zo snel verandert. In een stabiele omgeving is de noodzaak om je goed te kunnen verspreiden niet zo groot. Dat is nu allemaal aan het veranderen: door landbouw, verkeer en industrie is stikstof in steeds grotere delen van de wereld geen beperkende factor meer. Dat is terug te zien in de verandering van de vlinderfauna, zegt Wallis de Vries.

Moeilijk voor langzaamgroeiende soorten
De snel groeiende en mobiele soorten van een stikstofrijke omgeving nemen nu in aantal toe en verspreiden zich over een groter gebied. Anderzijds hebben de langzaam groeiende vlindersoorten, afkomstig van voedselarme milieus, het nu dubbel moeilijk. Niet alleen verdwijnt hun leefgebied, maar omdat ze minder mobiel zijn, hebben ze het ook nog extra moeilijk om uit te wijken naar geschikte plekken elders.

Biodiversiteit
De inzichten uit zijn onderzoek kunnen goed worden gebruikt om indicatoren voor biodiversiteit beter te koppelen aan veranderingen in milieu en landschap, stelt prof. Wallis de Vries.

Bron: Wageningen University