Veldleeuwerik in het nauw

Vogelbescherming Nederland en media hebben onlangs opnieuw een bedreigde vogelsoort onder de aandacht gebracht. Haalde het afgelopen najaar de huismus het nieuws, nu is het de veldleeuwerik, Alauda arvensis, die in de problemen raakt.

Wat is er aan de hand?
Het aantal veldleeuweriken in Nederland neemt gestaag af. Midden jaren zeventig waren er naar schatting 500.000 tot 700.000 broedparen. Daar is nu nog maar tien procent van over. Terwijl de aandacht vooral uitging naar de achteruitgang van meer opvallende vogels zoals de ijsvogel en de grutto belandde de veldleeuwerik heel ongemerkt op de Rode Lijst van bedreigde vogelsoorten. 

Leefgebied bedreigd
Plattelandsvogels zoals de veldleeuwerik hebben het moeilijk. Hun leefgebied is behoorlijk ingekrompen en er zijn haast geen plekken meer die geschikt zijn om te broeden, voedsel te zoeken of om als schuilplaats te dienen. Het specifieke open landschap waar de veldleeuwerik zich prettig in voelt, is de laatste jaren hard aan het verdwijnen. Een veranderend beheer draagt hier zeker zijn steentje aan bij. Duinen en heide verruigen, akkerland wordt intensiever bebouwd, maisvelden rukken op. Weilanden verschralen en open ruimtes veranderen in bedrijventerreinen.

Problemen door moderne landbouw
De grootste boosdoener is de intensieve landbouw, akkerbouw én veeteelt.
Door het optimaliseren van de voedselproductie voor mens en veestapel is er geen plaats meer  voor akkerranden en weilanden met wilde bloemen en kruiden. Daardoor zijn er minder insecten en dus is er minder voedsel voor de veldleeuwerik en andere plattelandsvogels. 
Intensief bemest grasland vraagt om vaker maaien: de goed verstopte nestjes van veldleeuweriken worden hierdoor letterlijk weggemaaid. 
Het gebruik van insecticiden tenslotte is ook niet bevorderlijk voor de vogelstand.
Ook 's winters is schraalhans keukenmeester want de graanvelden worden voor de winter al omgeploegd. En daarmee de wintervoorraad: de zaden die op de stoppelvelden waren achtergebleven.

Reddingsactie
De achteruitgang van de plattelandsvogels zoals de veldleeuwerik is niet alleen een Nederlands probleem. Het speelt in heel West-Europa. Vogelbescherming Nederland is op 25 april 2005 met een actieplan voor de veldleeuwerik gekomen. Een belangrijke plaats nemen daarbij de zogenaamde 'leeuwerikeilandjes' in: stukjes grond van vier bij vier meter middenin grote graanvelden waar de leeuweriken kunnen broeden en voedsel zoeken. Andere voorstellen zijn meer percelen braak laten liggen en akkerranden aanleggen met wilde bloemen en kruiden, de zogenaamde faunaranden, waar niet met insecticiden gespoten mag worden.
Behalve de veldleeuwerik zullen ook andere vogels en dieren hiervan profiteren.
De natuur moet een vanzelfsprekend onderdeel van het agrarische landschap gaan vormen.

Het actieplan voor de veldleeuwerik is een onderdeel van een Europees plan om de achteruitgang van de plattelandsvogels tegen te gaan. Vogelbescherming Nederland hoopt met dit plan de veldleeuwerik binnen tien jaar weer van de Rode Lijst af te kunnen halen.

Portret van de veldleeuwerik
Status   Algemene broedvogel. Een deel van de Nederlandse veldleeuweriken overwintert in Zuid-West Europa, in februari komen ze terug naar ons land. Veldleeuweriken uit noordelijke streken komen 's winters naar Nederland.
De veldleeuwerik is dus zowel trek- als standvogel en wintergast. 
Uiterlijk   Stevig gebouwde vogel, met zijn 17-18 centimeter iets groter dan een mus. Bovenop is hij bruin met zwarte en crèmekleurige strepen, aan de onderkant witachtig, de borst is geelbruin met donkere strepen. De vleugels zijn vrij breed, de staart redelijk lang, de snavel fors. Bovendien is hij in het bezit van een onopvallend kuifje dat hij, indien nodig, rechtop kan zetten.  
Mannetjes en vrouwtjes zien er hetzelfde uit.
Zang De veldleeuwerik heeft een uitbundige, heldere zang die soms heel lang (56 minuten is de langst gemeten tijd) kan aanhouden. Vooral het mannetje slooft zich tijdens de spectaculaire baltsvluchten erg uit. Hij kan uitbundig zingend tot een hoogte van wel 50 tot 100 meter stijgen, daar een tijdlang stil blijven hangen om vervolgens in spiralen weer naar beneden te komen. Als een parachute ploft hij met gespreide vleugels en staart vlak bij het vrouwtje neer. Deze hele act is bedoeld om zijn territorium af te bakenen en de vrouwtjes te verleiden en te imponeren.
Habitat Open terreinen zoals graslanden, akkers, heidevelden of duingebieden.
Voortplanting   De veldleeuwerik nestelt in het open veld op de grond. De nesten met drie tot vijf eieren zijn goed verstopt, maar de veldleeuwerik wil wel vrij uitzicht houden op zijn omgeving. De broedperiode is april-juni. Na twee weken komen de jongen uit en met een week of drie zijn ze al weer uitgevlogen. Veldleeuweriken hebben twee tot soms drie broedsels achter elkaar. 
Voedsel 's Zomers eet de veldleeuwerik vooral veel insecten, maar in andere seizoenen schakelt hij probleemloos over op zaden. 

Bron: Natuurinformatie