Van ijstijd tot middeleeuwen: geschiedenis Dinkel in de beekoever

De Dinkel is een unieke beek die al door Twente stroomt sinds de laatste ijstijd. Natuurlijk is er in de tussentijd ontzettend veel veranderd, grotendeels door de mens. Die sporen zijn nog terug te vinden in de beekoever. Historisch landschapsecoloog Harm Smeenge, werkzaam bij Bosgroepen, promoveerde op het landschap van Noordoost-Twente en ontdekte een belangrijke snelweg recht door het water.

In de laatste ijstijd was de voorloper van de Dinkel 10 km breed. Zo breed is de hij al lang niet meer, maar de oude geulen zijn nooit overdekt met dekzand waardoor je die ziet liggen. En sommige zijbeken zijn nu nog zijbeken, zoals de Puntbeek. In het beekstelsel lagen eerst oerbossen die later zijn ontgonnen voor de landbouw. Dat gebeurde al lang geleden, waardoor al sinds de middeleeuwen boerenerven langs de beken te vinden zijn.

De beekoever leest als een geschiedenisboek door de lagen grondafzetting. Onderin zie je de laag uit de ijstijd van zo’n 11.000 jaar geleden. Lange tijd veranderde er weinig, maar in de middeleeuwen maakt de bodem gigantische sprongen. Het is net na de tachtigjarige oorlog en Twente raakt steeds dichter bevolkt met buurtschappen en boerderijen.

Door die drukke middeleeuwen werden bossen ontgonnen en gekapt. Op die plekken kwamen zandverstuivingen. Het ontwateren van de landbouwvelden op de Dinkel zorgt aan de ene kant voor droogte op het land, aan de andere kant voor veel meer water in de beek. De Dinkel slijt dieper uit. De zijtak de Puntbeek stuift juist dicht, door zand uit de kale verstuivingen. En er blijft organisch materiaal liggen. Dit deel wordt daardoor heel ondiep.  

Rond diezelfde tijd kwam net over de Duitse grens in Bad Bentheim de zandsteenindustrie op. In heel Nederland gebruiken ze de stenen voor de bouw, zoals de Martinitoren of het paleis op de Dam. Dinkelland ligt precies in de doorvoerroute. In de Puntbeek zie je die oude ‘A1’ die naar Utrecht liep. Het karrenspoor loopt dwars door de beek en de hoefafdrukken kun je nog in de muur vinden.  

Kijk zaterdag 27 mei 2023 naar de uitzending over Dinkelland om 19.15 uur op NPO 2!