Stress op jonge leeftijd bij muizen veroorzaakt later problemen

Wat is de invloed op latere leeftijd van een traumatische stresservaring uit de vroege jeugd? Leo Enthoven, promovendus bij het Leiden/Amsterdam Center for Drug Research (LACDR) en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), onderzocht het in een proefdiermodel maar kan over de mens nog niets zeggen. Bij muizen kreeg hij opmerkelijke resultaten.

Enthoven: ‘De neurale en moleculaire oorzaken zijn bij mensen niet te bepalen, want op mensen kan je dergelijke experimenten niet uitvoeren. We weten wel dat de interactie tussen ouder en kind heel belangrijk is.’ Daarom heeft hij zijn experimenten gedaan bij muizen en ratten. Enthoven haalde gedurende een periode van acht uur de moeder weg bij het nest met jongen. Die acht uur is cruciaal, omdat normaal een kortere afwezigheid van de moeder, bijvoorbeeld om voedsel te zoeken, niet ongewoon is. De muisjes reageerden met een stressreactie. De herhaling van het wegnemen van de moeder op de daaropvolgende dagen gedurende acht uur, had echter al nauwelijks een reactie tot gevolg. ‘Blijkbaar hadden de diertjes al zo snel en zo jong geleerd dat moeder toch wel terug zou komen.’

Nestgeur
Het vervolg van het experiment is echter opmerkelijker. Hierbij vergeleek Enthoven drie groepen van muizen met verschillende jeugdervaringen. Hij plaatste muisjes van vijf dagen oud gedurende dertig minuten in een nieuwe kooi, waaraan zowel de moeder, de nestgenootjes als de nestgeur ontbraken. Geheel volgens de voorspelling had dat nauwelijks een reactie tot gevolg, omdat uit eerder onderzoek was gebleken dat muizen tot twaalf dagen oud niet met een stressreactie reageren op zo’n verandering.

De tweede groep bestond uit muizen die, voor ze dertig minuten in de nieuwe kooi werden geplaatst, eerst acht uur van de moeder werden gescheiden. Zoals verwacht reageerde deze groep wel op de nieuwe kooi met een stressreactie. De derde groep werd net als de tweede na acht uur scheiding van de moeder in een nieuwe kooi geplaatst. Maar deze groep was op de twee voorafgaande dagen ook al acht uur van de moeder gescheiden geweest. Deze groep reageerde niet op de acht uur scheiding van de moeder, maar tot Enthovens verwondering des te heftiger op de daaropvolgende dertig minuten in de nieuwe kooi.

Cognitieve prestaties
Enthoven: ‘Ik heb nog niet de vinger kunnen leggen op wat er precies gebeurt, maar alles wijst erop dat er in de hersenen iets veranderd is. Blijkbaar zijn ze in staat om te leren dat de moeder toch wel terugkomt en tegelijkertijd alerter op nieuwe stressvolle situaties.’ Het lichaam reageert op stress met de aanmaak van corticosteron dat invloed uitoefent op de cognitieve vermogens en de geheugenfunctie. In experimenten met dezelfde muizen een half jaar na de traumatische ervaringen uit de vroege jeugd, blijken de cognitieve prestaties van de diertjes zich anders ontwikkeld te hebben dan van dieren zonder traumatische ervaring.

Glad ijs
Herhaalde stresssituaties hebben een gevolg voor de corticosteronproductie in het lichaam en dat heeft weer een negatieve invloed op de ontwikkeling van de hersenen. Het is echter nog veel te vroeg om vergaande conclusies te kunnen trekken uit dit onderzoek. En zeker om de gegevens te extrapoleren naar de menselijke situatie. Enthoven: ‘Dan begeef je je wel op glad ijs. Toch denk ik dat dit onderzoek nuttige resultaten voor vervolgonderzoek heeft opgeleverd.’

Bron: Leiden Universiteit