Behoud van natuur én boeren mogelijk

Alleen door de stikstofuitstoot uit de landbouw, industrie, vervoer en bouw te verminderen, kan natuur zich weer herstellen. Daarvoor moet de uitstoot in Nederland met 30-50% worden verminderd. Zo snel mogelijk, zodat ook ruimte is voor nieuwe economische ontwikkelingen, zo bepaalde de hoogste rechter. Twee weken geleden kwam het Kabinet – na maanden onzekerheid – met een eerste aanpak.

Er is een aantal maatregelen voorgesteld die stikstofbesparing moeten opleveren. Een van de maatregelen is de uitkoop van vrijwillig stoppende boeren. Maar het risico is dat we daarmee ook boeren verliezen die juist natuurvriendelijker willen produceren en daar tot nu toe de mogelijkheden niet voor hadden. Wij pleiten er daarom voor om boeren nabij natuurgebieden te helpen met de omslag naar natuurvriendelijke landbouw: met minder dieren een beter inkomen. De zeven boeren van Schiermonnikoog zijn hiervan een goed voorbeeld.

Schiermonnikoog wordt weleens Nederland in het klein genoemd. Tot voor kort was er een intensieve melkproductie met import van kunstmest en krachtvoer, export van melk en zelfs mest naar het vaste land. Wat overblijft is een forse stikstofuitstoot die de kwaliteit van het landschap en de waardevolle natuur op het eiland aantast. Zeven melkveehouders op Schier sloegen de handen ineen en werkten samen met natuurbeschermers, overheden, de melkfabriek en bank aan een oplossing die goed is voor natuur én boeren. De melkveehouders op Schier spraken af om 35% minder melk produceren om de stikstofuitstoot fors te verminderen. De boeren gaan kaas maken en er komt een zuivelhoeve op het eiland. Over 5 jaar verdienen ze meer dan nu, met minder melk.

Het mooie van wat op Schiermonnikoog gebeurt, is dat de gelden die al beschikbaar zijn bij de provincie voor het aanpakken van het stikstofprobleem, zoals een bedrijfsverplaatsing en grond aankoop voor natuurherstel, kunnen worden ingezet voor een tweemaal grotere afname van de stikstofdepositie en een duurzame toekomst voor alle zeven melkveehouders. Schiermonnikoog laat daarmee een alternatieve stikstofaanpak zien voor uitkoop: productieverlaging met een goed verdienmodel. Het geld dat is gereserveerd voor natuurherstel kan effectiever worden ingezet als de stikstofdruk ook daadwerkelijk afneemt. Belastinggeld komt zo niet alleen ten goede aan de vermindering van de stikstofdruk, maar ook aan de uitdagingen voor klimaat, biodiversiteit, gezondheid en de toekomst voor boeren.

Naast landelijk beleid is een gebiedsgerichte aanpak nodig om de stikstofdruk te verminderen. Een integrale benadering is daarbij essentieel. Betrokken partijen moeten samenwerken én breder kijken dan stikstof alleen: veel maatregelen hebben óók een positief effect op lucht- en waterkwaliteit en het omgaan met gevolgen van klimaatverandering.

De sleutel van het succes op Schiermonnikoog is dat in het gebied een toekomstperspectief is voor alle partijen die betrokken zijn. Dus ook voor de boeren. Het perspectief voor de boer kan bestaan uit een nichemarkt maar ook uit de kans te extensiveren tegen acceptabele kosten en overschakelen op natuurinclusieve landbouw. Met een lagere input, lagere opbrengst maar met meer winst. Hiervoor kan het kabinet een transitiefonds in het leven roepen wat veel kleiner kan zijn dan een fonds voor uitkopen en met meer stikstofwinst.

Zo werken we aan bescherming van de natuur, minder impact op klimaat en biodiversiteit, en het behoud van de sector waarin boeren met plezier kunnen werken en een goede boterham verdienen.

Jan Willem Erisman, directeur van het Louis Bolk instituut

Alex Datema, voorzitter BoerenNatuur

Chris Braat, Natuurmonumenten