Sluipwespen: nuttige wreedheid

Eens was het een schrikbeeld van Darwin, nu maken we er in de landbouw dankbaar gebruik van: sluipwespen. Darwin kon zich niet voorstellen dat de natuur zo wreed kon zijn, maar zonder deze insecten was de natuur niet zo groen als we het nu kennen.

Ongeveer een kwart van alle insecten die in Nederland voorkomen, zijn sluipwespen. Dit kleine, vliegende insect staat bekend om zijn vermogen eieren in of op andere insecten te leggen. Om deze reden worden het vaak parasieten genoemd, maar eigenlijk zijn ze dit niet. In tegenstelling tot parasieten, doodt de sluipwesp zijn gastheer en behoort daarom tot de parasitoïden.

Er zijn veel verschillende soorten sluipwespen. Deze soorten maken gebruik van verscheidene methoden om hun gastheer mee te injecteren. Gastheren zijn vaak rupsen, die veel vraat aan planten veroorzaken. In veel gevallen leggen vrouwelijke sluipwespen haar eieren met een legboor op of in de rups. Met deze legboor kan ook een gif in de gastheer gespoten worden. Dit gif kan, afhankelijk van het soort sluipwesp, tijdelijk of geheel verlammend of zelfs dodelijk zijn.

Sluipwespen beginnen hun levenscyclus als carnivoor. Zodra de eitjes uitkomen, eten de sluipwesplarven de gastheer op. Sommige soorten eten van binnenuit naar buiten toe, zij worden endoparasitoïden genoemd. De sluipwespen die hun gastheer van buitenaf opeten, zijn exoparasitoïden. Volwassen sluipwespen voeden zich voornamelijk met suikers. Afhankelijk van de soort wisselen ze dit af met een hapje van een gastheer.

Mannelijke sluipwespen zijn haploid. Dat betekent dat ze maar één exemplaar van elk chromosoom hebben. Vrouwelijke sluipwespen zijn diploid. Zij hebben van elk chromosoom twee exemplaren. Hierdoor kunnen sluipwespen zelf het geslacht van hun nakomelingen bepalen. Bevruchte eitjes leveren vrouwelijke sluipwespen op, ze hebben namelijk één exemplaar van de chromosomen van vader, de andere exemplaren komen van moeder. Onbevruchte eitjes hebben maar één exemplaar van beide chromosomen, dit worden mannetjes.

In de landbouw worden sluipwespen vaak als natuurlijk bestrijdingsmiddel gebruikt. Rupsen brengen veel schade toe aan landbouwgewassen. Planten die aangevreten worden, geven een plantenstof af die andere planten in de buurt waarschuwt. Ook de sluipwesp wordt hierdoor gewaarschuwd, met de boodschap dat er rupsen in de buurt zijn. Met de legboor legt de sluipwesp haar eitjes in of op de rups. Een rups die vol zit met eitjes, eet minder van de plant. De boer heeft daarom minder last van aangevreten gewassen.

Bronnen:
www.vlinderstichting.nl
http://keur.knaw.nl/21143/1/21143.pdf
Wageningen Universiteit
Wikipedia