Schreeuwarend vindt vliegroute niet zonder hulp van ouder

Jonge arenden hebben oudere vogels nodig om succesvol de reis naar Afrika te kunnen maken. Zonder hulp van oudere vogels kunnen de jonge arenden de route naar het zuiden niet vinden. Dit blijkt uit onderzoek dat deze week gepubliceerd is in het wetenschappelijk tijdschrift Journal of Experimental Biology.

Het verplaatsen van jonge vogels is een veelgebruikte methode om bedreigde vogelpopulaties te versterken. Deze methode is bewezen succesvol voor standvogels die niet migreren, maar er is nog heel weinig bekend over de methode bij trekvogels. Duitse onderzoekers wilden daarom weten wat de overlevingskansen zijn van de verplaatste jongen. Slagen ze erin om te migreren tijdens hun eerste trek naar Afrika?

De schreeuwarend is een middelgrote, donkergekleurde arend. Hij overwintert in zuidelijk Afrika en broedt vooral in Oost-Europa. Schreeuwarenden leggen twee eieren waarvan vaak alleen het oudste jong overleeft. Het tweede kuiken wordt gedood door zijn oudere broer of zus, vaak ook als er genoeg voedsel is voor beide jongen. Dit gedrag komt ook voor bij andere grote arendsoorten en wordt caïnisme genoemd, naar het Bijbelverhaal van Kaïn en Abel.

Het gaat niet goed met de populatie schreeuwarenden in Duitsland. Om de populatie te versterken, hebben Duitse onderzoekers in 2009 twaalf 'Abels' (tweede jongen) uit de nesten van wilde arenden uit de grote populatie in Letland gehaald. De jongen werden zo'n 940 km verplaatst om in Duitsland te worden grootgebracht en vrijgelaten.

Wouter Vansteelant, onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam, werkte mee aan het onderzoek naar de trektocht van de Kaïns en Abels van de schreeuwarenden. "Om uit te vinden hoe deze vogels hun weg vinden tijdens de eerste najaarstrek hebben we twaalf 'Abels' (verplaatst van Letland naar Duitsland), acht 'Kaïns' (in het wild opgegroeid in Duitsland) en negen volwassen Duitse schreeuwarenden met satellietzenders getrackt."

De schreeuwarenden trekken via het Midden-Oosten naar Afrika. Arenden uit heel Europa komen samen langs deze route. Uit de studie bleek echter dat de meeste verplaatste schreeuwarenden de route niet konden vinden. De jongen vertrokken te vroeg om zich te kunnen aansluiten bij de ervaren ouderen. Ook enkele in het wild opgegroeide arenden vonden niet de juiste weg.

Ondanks dat veel Abels Afrika niet haalden, denken de onderzoekers toch dat het helpt om Abels te redden uit het nest. "Van alle jongen keerden na vijf jaar nog een 'Kaïn' en een 'Abel' terug naar Europa om te broeden. Elke arend telt in deze steeds kleiner wordende populatie’, volgens Vansteelant.

Bron: Universiteit van Amsterdam