Rolf Roos: De aangeprate plaag

Dit voorjaar reed ik naar Zandvoort en achter metershoge hekken die het wild beschermden tegen het verkeer zag ik grote aantallen herten in het duin. Er werd tevreden gegraasd en geknabbeld: ze kenden geen angst. De damherten stonden vlak bij de weg en deden alsof wij mensen niet bestonden. Maar mijn medereizigers repten van een plaag.

Inderdaad, ze zijn talrijk, hier in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Maar een plaag? Voor wie? Ze eten in het voorjaar en zomer menig bloemetje weg waardoor er voor insecten wat minder over is, maar waren er in die Amsterdamse waterleidingduinen niet 119 bijensoorten, ruim één derde van alle bijensoorten? En vele bijzondere vlindertjes zoals de aardbeivlinder?

De damherten: is dit een schoolvoorbeeld van een aangeprate plaag? De wintersterfte van maximaal 10% van de dieren is niet schrikbarend. Bij de wilde muizen sterft elke winter 90% en niemand geeft een kik. Dat de herten de voedselvoorziening van andere dieren zoals insecten in de weg zouden staan leek tot voor kort vergezocht.De ingebeelde ziekte en de aangeprate plaag hebben veel gemeen. Het zijn broer en zus.

Helpt de ingebeelde ziekte ons aan gratis aandacht terwijl onze gezondheid er geen schrammetje van oploopt, de aangeprate plaag geeft gratis veel media-aandacht terwijl het vrijwel nergens over gaat. Stel de eenvoudige vraag “een plaag voor wie?” en de aangeprate plaag verdwijnt als sneeuw voor de zon. Meestal is het een plaag voor ons zelf. Hoe zat het daar in Zandvoort en Heemstede-Aerdenhout? Er landden de laatste jaren teveel damherten in de nacht op een motorkap. Dat krijg je ervan als de natuur haar gang mag gaan en de wijde wereld intrekt. Er zijn teveel auto’s, dat is zeker.

De inkt van dit relativerende stukje was nog niet droog, of ik moest een draai maken. Navraag leerde me dat er nu nauwelijks meer herten op motorkappen landen want er zit sinds kort zo’n hoog hek om het duin dat het een gevangenis niet zou misstaan. Van vrije duinen naar een ommuurde natuur. Waar bleef de tijd dat we alle hekken wilden slopen? En wat blijkt nu: die duizenden herten die eerst in de omgeving nog leuke graasgronden vonden en de achtertuinen van de burgerij  aan de bloemen vraten, moeten het nu met het voedselarme, afgehekte duin doen.

Ondertussen is het  voor de herten bedachte ecoduct naar het noorden, naar het Nationaal Park Kennemerduinen behalve voor slakken en zandhagedis gesloten, want daar fladderen nog wel vlinders boven de bloemen en dat wil de boswachter daar zo houden. Uitwisseling van fauna is leuk, maar de natuur moet er niet onder lijden.

De rijkdom aan bloemen in het Amsterdamse duin is in slechts enkele jaren zo verschrompelt tot zo’n laag niveau dat de status van Natura 2000 gebied geweld wordt aangedaan.  De Europese inspecteurs beginnen reeds te morren, de beheerder wordt nu klem gereden tussen de noodzaak van ingrijpen, want de populatie moet eigenlijk 5 keer zo klein.

Schoorvoetend heeft zelfs de Amsterdamse gemeenteraad ingestemd met een beperkt afschot. Het is ook niet makkelijk bruine hertenogen te weerstaan. Van een plaag voor het verkeer naar een plaag voor de vlinders naar een plaag voor het beheer.

We leven in Nederland, 2015. Wie een beest of plant uitzet waar geen natuurlijke rem op de populatiegroei zit krijgt het vanzelf op zijn bordje…

Rolf Roos