Rivieren krijgen meer ruimte, het land blijft droog

Afgelopen kerstvakantie was het even spannend. Op veel plekken stond het water uitzonderlijk hoog. Dijken kregen extra inspecties, de grote waterkeringen gingen dicht, en uiteindelijk bleef het water grotendeels binnen de oevers. Althans, niet in de Noordwaard. En dat is precies waar deze plek bij de Biesbosch voor bedoeld is.

Nederland is een delta waar grote rivieren de zee in stromen. Lang geleden bestond half het land uit een gevlochten stelsel van beken, stroompjes, brede rivierbeddingen en meanders. Tot de mens de rivieren bedijkten en later ook zo praktisch mogelijk inrichtte voor scheepvaart en snelle waterafvoer naar zee.

Maar in 1993 en 1995 hadden we in Nederland last van al die ingrepen. Door uitzonderlijk hoogwater overstroomden de rivieren. Om ons land beter te beschermen, is het project Ruimte voor de Rivier bedacht. Dus niet langer de dijken verhogen, maar ook de rivieren meer ruimte geven.

“Het is nu allemaal veilig opgeborgen achter een dijk”, legt landschapsecoloog van Staatsbosbeheer Annelies Blankena uit. “Tegelijkertijd geeft dat ook de kwetsbaarheid aan, want we weten allemaal dat een dijk heel veilig voelt, maar dat we er wel heel afhankelijk van zijn.”

Door het grootschalige project werden rivieren breder, kregen ze extra geulen of kwamen er overstromingsvlaktes voor bij extreme waterstanden. Door klimaatverandering valt er in sommige periodes namelijk meer regen. Ook komt er meer smeltwater in andere periodes vanuit het oosten. En door de zeespiegelstijging kunnen rivieren in de toekomst slechter hun water in zee kwijt.

Een mooi voorbeeld is de Noordwaard, een polder die in 2015 is ingericht als overstromingsgebied voor de Merwede (de benedenloop van de Waal). Een landbouwgebied moest ervoor wijken, de polder is nu natuur. Afgelopen november overstroomde dit gebied voor de derde keer, zodat op andere plekken de boel droog kon blijven.

Voor de natuur is dat af en toe overstromen geen probleem. Het is zelfs een voordeel, want voor alle dijken werden aangelegd stroomde de rivier ook al eens in de zoveel tijd over. “Zoet, ondiep water heb je bijna nergens in Nederland meer.” Volgens boswachter Harm Blom is dit een voorbeeld hoe je leeft met water en de natuur kan herstellen. “Geef je water de ruimte, dan krijg je heel snel die typische deltanatuur terug.”

Kijk zondag 14 april om 19.25 uur naar de uitzending Boven water op NPO 2!