Remco Daalder: De entourage

Tweehonderdduizend jaar geleden ontstond in Oost-Afrika een soort die zich tot de meest reislustigste ter wereld zou ontpoppen. Tachtigduizend jaar geleden verlieten eigenwijze exemplaren van de Homo Sapiens Afrika en sindsdien is het nergens meer lang rustig geweest. Overal waar onze voorouders kwamen ontdekten ze planten en dieren die nuttig voor hen waren, en steeds namen ze die mee als ze gingen verhuizen. Zo groeide onze entourage voortdurend, niet alleen met gewenste soorten, maar ook met meelifters. Honden en katten, muizen en ratten, de aardappel en de tomaat, de kakkerlak en het varken, zij allen verkregen dankzij ons een enorm verspreidingsgebied. 

Als we nu de balans opmaken dan zien we dat we aan alle kanten omgeven zijn door planten en dieren die hier zonder ons niet gekomen waren. Kijk naar de voor- en achtertuintjes: lavendel, rozemarijn en sering uit het Middellandse Zeegebied, vlinderstruiken uit China. Kijk naar de straatbomen: platanen uit Amerika, hemelbomen uit Azië. Loop naar het park en je ziet prachtige Kaukasische vleugelnoten en Japanse Ginkgo’s. zelfs  onze natuurgebieden barsten van de exotische soorten. Er staan rare dennebomen en Amerikaanse eiken en overal woekert de Amerikaanse vogelkers. Op de grond lopen konijnen, die eigenlijk rond de middellandse zee horen en die wij de alpen overgeholpen hebben. Of misschien grazen er wel Heckrunderen en Konikpaarden, die zijn hier ook niet zelf gekomen en mogen niet eens kiezen wanneer ze dood willen gaan.  In het water is het helemaal feest. De bodem van het IJsselmeer ligt vol met driehoeksmosselen en quaggamosselen, afkomstig uit Oost-Europa. Dit overigens tot grote vreugde van de kuifeend, een verwoed mosseleter en een soort die hier weer wel van oorsprong thuishoort. In sommige rivieren bestaat bijna 90 % van de kleine diertjes die daar rondzwemmen uit exoten.  

Organismen uit de hele wereld omringen ons, al tienduizenden jaren lang. Je zou denken dat we daar inmiddels aan gewend zijn. Maar de meeste klachten die ik als stadsecoloog krijg betreffen exotische dieren. Het gaat dan niet om al die bijna onzichtbare en soms erg lastige waterdiertjes, maar om de halsbandparkiet en de nijlgans. Grote, opvallend gekleurde en luidruchtige soorten die ooit ontsnapt zijn uit gevangenschap, die zich aan onze greep hebben ontworsteld en die gewoon maar een beetje hun gang gaan, waarbij ze de mens als meester der schepping hooghartig negeren. Dat laatste irriteert velen van ons mateloos.  En zij bellen dan de stadsecoloog met het verhaal dat onze eigen, autochtone vogels zwaar te lijden hebben van deze vreemdelingen die hun nesten en eten inpikken. Dan kunnen we honderd keer uitleggen dat geen enkel onderzoek wijst op een nadelige invloed van de halsbandparkiet op de stand van spechten, mezen of andere inheemse vogels, die boodschap wil maar niet beklijven.  De tolerantie jegens vreemdelingen neemt af.  

Natuurlijk moet  je echt vervelende soorten te vuur en te zwaard bestrijden. Ik ben ook geen liefhebber van de dengue-mug, die de knokkelkoorts verbreidt, en van de waterhyacint die onze watergangen verstopt. Weg ermee! Maar het merendeel der exoten kan helemaal geen kwaad. De knobbelzwaan, de fazant, snoekbaars, halsbandparkiet, grote alexanderparkiet, noem ze maar op, het zijn soorten die de meeste mensen niet meer willen missen. Zo lang we over de wereld blijven reizen zullen planten en dieren met ons meereizen. Laten we ons kruit verschieten aan die paar procenten van de exotische soorten die echt vervelend zijn, en laten we van de rest vooral genieten. Je krijgt ze toch niet weg en al zou dat lukken, dan staan er zo weer andere soorten voor de deur. Bij een wereldreiziger als de mens past nu eenmaal een grote entourage.