Poetswas als camouflage voor strandlopers

Vogels poetsen hun veren met was uit hun stuitklier. Bij kanoetstrandlopers verandert de samenstelling van die was drastisch in de broedtijd. Waarom dit zo is, was tot nu toe onbekend. Bioloog Jeroen Reneerkens toonde met hulp van een speurhond aan dat de stuitklierwas tijdens het broeden minder geur verspreidt. En dat vermindert het risico op ontdekking door roofdieren voor de op de grond broedende vogels.

Niet alleen kanoetstrandlopers poetsen tijdens het broeden een ander soort was over hun veren; alle strandlopers die op de grond broeden doen dat. De poetswas bestaat uit koolstofverbindingen. Normaal gesproken zijn dat zogenaamde mono-esters, maar in de broedtijd bestaat de was uit taaiere, lastiger uit te smeren di-esters. Reneerkens heeft in zijn promotieonderzoek biologisch veldwerk gecombineerd met scheikundig laboratoriumonderzoek. Hij promoveerde op 12 januari 2007 aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Speurhond

Reneerkens wist met zijn onderzoek allerlei mogelijke verklaringen voor die veranderende poetswas weg te strepen. Zo veronderstelde hij aanvankelijk dat de veranderde was als make-up zou werken, om partners te verleiden, of dat de was voor een betere bescherming van de veren zorgt in de broedtijd. Was het dan een soort parfum, met verleidingsdoel? Nee, het spul bleek juist zwakker te geuren. Zat de oplossing misschien in die zwakke geur, die het voordeel heeft minder roofdierneuzen te lokken? Op de grond broeden maakt tenslotte kwetsbaar. Om dat uit te zoeken stak Reneerkens maanden in de training van een politiehond. En inderdaad: in kleine doses kon de speurhond wel de gewone was vinden, maar de di-ester was, uit de broedtijd, bleek dan onvindbaar. Na het broeden verandert binnen een paar dagen de was weer van samenstelling. Dat de vogels zich niet het hele jaar met geurloze en dus veilige was poetsen, ligt waarschijnlijk aan de hogere productiekosten ervan. De aanmaak van geurloze was kost simpelweg meer energie, zodat de kosten van deze ‘exclusieve’ was alleen tijdens de riskante broedtijd opwegentegen de voordelen van veiligheid.

Bron: RUG