Met de nieuwe wet ruimtelijke ordening die per 1 juli ingaat, loopt de Ecologische Hoofdstructuur gevaar. Dat schrijft het Planbureau voor de Leefomgeving. Gemeenten kunnen per 1 juli namelijk bestemmingsplannen vaststellen die indruisen tegen rijks- en provinciale belangen. Er is geen enkele garantie dat rijk en provincies hiertegen optreden, stelt het planbureau. Strijdige bestemmingsplannen kunnen voortaan alleen nog worden bijgestuurd via de rechter.
Met de nieuwe wet vervalt de provinciale goedkeuring van gemeentelijke bestemmingsplannen. De wet geeft aan dat áls Rijk en provincies hun belangen willen borgen, ze dat op een proactieve wijze moeten doen. Er zijn wel pro-actieve mogelijkheden om strijdige bestemmingsplannen te voorkomen, zoals algemene maatregelen van bestuur en provinciale verordeningen. Zo kan het Rijk de bescherming van de Nationale Landschappen, in lijn met de Nota Ruimte, borgen via een Algemene Maatregel van Bestuur met daarin een verplichting voor provincies om voor hun Nationale Landschappen een Provinciale Ruimtelijke Verordening op te stellen. Maar het Rijk en de provincies hebben de proactieve instrumenten nog niet gereed, en zullen dat ook niet hebben per 1 juli, stelt het planbureau.
De nieuwe wet op de ruimtelijke ordening maakt overigens een uitzondering voor Natura 2000-gebieden. Voor delen van de EHS die daarmee samenvallen blijft het dus wel mogelijk om aan bestemmingsplannen goedkeuring te onthouden, om Europees beschermde gebieden of soorten te beschermen.