Nelleke Noordervliet: tevredenen of legen

Ik mag graag en met instemming het wonderschone gedicht van J.C. Bloem citeren dat als volgt begint:

Natuur is voor tevredenen of legen.
En dan: wat is natuur nog in dit land?
Een stukje bos, ter grootte van een krant,
Een heuvel met wat villaatjes ertegen.

Hoewel ik het met hem eens ben, vraag ik me wel af wat Bloem bedoelde met 'tevredenen' en 'legen'. De Nederlandse natuurliefhebber is allesbehalve tevreden en leeg is hij nu juist niet. Leegte is precies wat men in de natuur zoekt. Het hoofd leeg maken is de uitdrukking die door gehaaste stedelingen wordt gebruikt om het doel van een weekend in het groen te omschrijven.Vervolgens worden dan in de geduldige natuur allerlei activiteiten ontplooid en evenementen georganiseerd. Opdat het maar niet SAAI wordt.

De grootste bedreiging voor het verblijf in de natuur - en Bloem is vroeg genoeg gestorven om dat niet mee te hebben hoeven maken - is juist de noodzaak de natuur enerverend te maken. Er moet gekayakt, wildwatergevaren, wadgelopen, bergbeklommen en gehouthakt worden. Parkoersen worden uitgezet, stormbanen geformeerd, wedstrijden georganiseerd. Er wordt gepicknickt en gebarbecued op daartoe aangewezen plekken tot de hamburgerwalm het bos een voorportaal van de hel maakt. Toegegeven: er wordt ook heel wat afgemediteerd en geyogaad of getaichied, maar hoe dan ook: doodgewoon leeg aanwezig zijn omringd door de volmaakt onverschillige natuur is er niet bij. De natuur moet iets bewerkstelligen. Ze moet genezen, helen, ruimte maken, verstrooien, kalmeren. De mens geeft haar een taak.

Omgekeerd neemt de mens ook een taak op zich. De mens zweert de natuur te beschermen en te behouden. Soms doet de mens dat door ergens een hek omheen te zetten en de boel de boel te laten. Goed idee is dat trouwens. Soms doet de mens dat door te beheren en dus in te grijpen met het doel de natuur te houden zoals de mens denkt dat ze gehouden moet worden. Daar willen nog weleens conflicten over ontstaan. Er moeten wilde runderen in de Oostvaardersplassen. Ze moeten bijgevoerd. Nee, ze moeten niet bijgevoerd. De Oosterscheldedam moet open. De Oosterscheldedam moet dicht. Al dat geklets illustreert alleen maar dat Nederland geen natuur meer heeft. Alles is cultuur. Alles is een kiekje, een postzegeltje schoonheid, een vierkantje geschilderde ongereptheid. Is dat erg? Nee, maar laten we niet net doen of het natuur is.

De natuur zelf heeft in dit alles uiteraard geen stem, omdat ze niet kan praten. Ze neemt op haar manier wraak voor wanbegrip en menselijke hoogmoed. Niet dat ze dat bewust doet, want de natuur heeft geen bewustzijn. De natuur is wat ze is en zoals ze is en altijd is geweest. Het zit in de inmiddels totaal geperverteerde natuur van de mens tot extreem gedrag over te gaan in de natuur. Ze noemen het uitdaging of zoiets. Daarvoor moeten natuurliefhebbers uiteraard Nederland verlaten. Met of vaak zonder kennis van zaken doet men totaal onverantwoorde dingen. De steile noordwand van de Eiger beklimmen zonder touwen. Buiten de piste skien als er lawinegevaar vier dreigt. In de krater van een vulkaan afdalen. Met een kano de Atlantische oceaan oversteken. En dat heet dan moed. Of: je grenzen opzoeken. Dwaasheid is het. Vervolgens moeten de mensen van de hulpdiensten hun eigen leven wagen.

Was de natuur maar voor tevredenen en legen. Die zitten net als ik deze zomer in de Franse Alpen met een boek buiten, de blik af en toe gericht op de roerloze bergtoppen aan de overkant. Zij daar. Ik in mijn stoel. Domweg gelukkig in Gemillon.