Mysterieuze bastknobbels

Alphen aan den Rijn heeft drie jaar geleden een nieuwe bomenziekte ontdekt op zijn grondgebied. Inmiddels lijkt zo’n tien procent van de bomen in Nederland eraan te lijden. De gemeenten en het ministerie van LNV moeten samen geld beschikbaar stellen en er moet een werkgroep komen voor onderzoek, zo verwoordt projectleider bomenziekte Niek van ’t Wout het standpunt van zijn gemeente.

Tijdens een controle in Alphen aan den Rijn in 2005 op de kastanjeziekte bleken andere boomsoorten knobbels aan de bast te hebben. Zeventien procent van de duizend bomen in een proefgebied had bastknobbels. De gemeente liet Wageningen Universiteit en Praktijkonderzoek Plant & Omgeving onderzoek doen. ‘Desondanks weten we nog steeds niet wat de oorzaak is van de ziekte. Bastknobbels groeien pulserend, een verschijnsel dat we niet kennen uit de celbiologie,’ aldus Van ’t Wout. Een bacterie, virus of insect dat de ziekte mogelijk veroorzaakt, is nog niet ontdekt. Dat is wel het geval bij de kastanjeziekte, die al jaren woedt in Nederland. Een bacterie is daarvan de boosdoener. Besmette bomen gaan dood.

De nieuwe bomenziekte breidt zich snel uit in Alphen aan den Rijn. Van ’t Wout: ‘Bestudering van bomen in drie proefgebieden wijst uit dat het aantal besmette bomen inmiddels flink is toegenomen.’

Sinds de ontdekking hebben ambtenaren uit Alphen tien andere steden bezocht. Daarbij bleek dat de bomenziekte ook daar voorkomt. Net als in het buitenland overigens. Het slechtste scenario is naar het oordeel van Van ’t Wout dat de aantasting zich onder alle bomen in hoog tempo verspreidt. ‘Dan zou het zo maar kunnen dat in ons proefgebied van duizend bomen zeventig procent is aangetast door bastknobbels. Een verontrustende gedachte.’

Alphen heeft inmiddels zijn steentje bijgedragen aan de strijd tegen de bastknobbels. Tijdens een bezoek van minister Gerda Verburg van LNV aan de gemeente zijn haar drie rapporten overhandigd over de materie. De gemeente hield ook een congres over de nieuwe bomenziekte. De onderzoeken en de inzet van ambtenaren hebben Alphen inmiddels zo’n ton gekost. ‘Maar onze gemeente kan het natuurlijk niet alleen doen’, aldus Van ’t Wout.

Zijn gemeente vindt het eigenlijk een zaak van minister Verburg en van gemeenten. Zij behoren geld beschikbaar te stellen, een opdracht te formuleren en een werkgroep te formeren die zich buigt over onderzoek naar de nieuwe bomenziekte.
Hoge kosten
Hoe langer de onduidelijkheid rond de nieuwe bomenziekte duurt, hoe hoger de kosten oplopen. Stel dat zij, net als de kastanjeziekte, dodelijk is? Van ’t Wout: ‘Kastanjes vormen ongeveer 2,5 procent van onze bomenvoorraad. Verwijdering en vervanging ervan kost ons 1,2 miljoen euro. Ga dus maar na wat vervanging van de rest van de bomen zou kosten, bij ons, maar ook bij andere gemeenten.’

Onderzoek naar de oorzaak lijkt dus de eerste prioriteit te hebben. Wageningen Universiteit adviseert ook om externe factoren in het onderzoek te betrekken. Daaronder valt elektromagnetische lading, die kan worden veroorzaakt door zendmasten voor bijvoorbeeld telefonie. Van ’t Wout: ‘Maar ook een eventuele relatie met externe factoren zoals fijnstof of klimaatverandering dient te worden onderzocht.’