Menno J. Wiersma: Verbintenis voor het leven

In de Griekse mythologie kon de oppergod Zeus zijn driften meer dan eens niet in toom houden. Hij wist de door hem om haar buitengewone schoonheid beminde Leda, gemalin van de toenmalige Spartaanse koning, te verleiden door in de gedaante van een zwaan te verschijnen. Leda baarde een ei waaruit Helena ontsproot, die later de Trojaanse oorlog zou ontketenen. Diezelfde mythologie doet de algehele erfelijkheidsleer op zijn grondvesten schudden door te beweren dat Leda ook nog eens een eeneiige identieke tweeling baarde, waarvan de één Zeus als vader had en de ander de Spartaanse monarch. De mythen en het overspel zijn de wereld nog niet uit! Talrijke afbeeldingen uit de Griekse oudheid laten een baltsende zwaan de welgevallige Leda zien bekoren. De zwaan is een prachtige vogel die net als destijds nu nog steeds tot onze verbeelding spreekt.

De statige knobbelzwaan is hét symbool van onze (voormalige) nationale luchtvaartmaatschappij. Wie zwanen majestueus over ziet maar bovenal hóórt vliegen, snapt de reclamecampagne van de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij wel. De ongeveer 14 kilogram zware ‘kisten’ met een spanwijdte van meer dan twee meter maken een heel herkenbaar zuchtend en fluitend geluid. Ze hebben enorm lange, vlakke start- en landingsbanen nodig. Eigenlijk leent alleen het wateroppervlak zich daarvoor. Vooral het opstijgen vergt een explosie van kracht. Een machtig schouwspel. Eenmaal op de grond zijn knobbelzwanen niet erg luidruchtig, toch beschikken ze over een breed arsenaal aan geluiden. Van brommend communiceren met elkaar in de groep tot vervaarlijk sissend blazen als ze worden verstoord. En van trompetachtige kreten tot de legendarische zwanenzang van de stervende zwaan.

Buitenechtelijke relaties als die van Zeus met Leda is zwanen vreemd; een paar gaat meestal een verbintenis voor het leven aan. Daarop is ook het volksgeloof gebaseerd dat een zwanenveer in het kussen van de echtgenoot ervoor zorgt dat deze zijn vrouw trouw blijft. Een zwanenpaar keert elk jaar terug naar hetzelfde territorium om te nestelen. Geëmancipeerd neemt het mannetje het broeden over als zijn eega het nest verlaat om zich te voeden. Dat broeden duurt ruim een maand. De jongen worden gezamenlijk groot gebracht en het gezin blijft zeker vijf maanden bijeen totdat de jongen kunnen vliegen. Maar soms duurt het bijna een jaar voordat de jongen geheel op zichzelf worden aangewezen.

Vorig weekend kwam ik een paartje zwanen tegen in onze contreien. Met een achttal jongen vormden ze een ware zwanendrift. Een grote kinderschaar in dit geval, meestal zijn er maar vier tot zes jongen. Mijn nieuwsgierigheid werd door de beide ouders niet bijster op prijs gesteld. Vaders zorgde ervoor dat ik het kroost niet te dicht naderde door een agressieve houding aan te nemen. Maar wel zonder zijn waardigheid te verliezen noch door aan gracieuze houding in te boeten. Deze sierlijke vogels blijven een bijzondere en bezienswaardige verschijning in ons waterlandschap. Moest ik wel een plaatje van schieten. Dat deze loftrompet nu maar niet mijn zwanenzang is.