Landbouwakkoord: laatste updates

De bijpraatsessie over het landbouwakkoord dinsdagmiddag was vooral bedoeld om opheldering te krijgen, nadat boerenorganisatie LTO vorige week had besloten om het overleg met andere sectoren te schorsen. Dat zegt Douwe Monsma na afloop van de bijeenkomst, die ongeveer een uur duurde. Hij is als vertegenwoordiger bij het landbouwoverleg betrokken namens Biohuis, een organisatie voor bioboeren.

Volgens Monsma waren alle partijen die bij het landbouwoverleg betrokken zijn "in afwachting" van wat er nu precies is gebeurd vorige week. "Een beetje uitleg was wel noodzakelijk, maar dat is netjes gedaan", aldus Monsma. Hij vertelt dat de minister, de voorzitter van het overleg en LTO een toelichting hebben gegeven. Verder zijn nog wat conceptstukken nagelezen.

De regering wil tot een breed gedragen landbouwakkoord akkoord komen, om zo boeren mee te krijgen met verduurzamingsstappen die ze anders van bovenop zou moeten opleggen. LTO schortte die gesprekken vorige week woensdag op om verduidelijking op een aantal punten te krijgen. Na nachtelijk overleg met landbouwminister Piet Adema, premier Mark Rutte en andere ministers zei LTO-voorzitter Sjaak van der Tak dat er "cruciale stappen" waren gezet om het overleg voort te zetten.

De grootste boerenorganisatie van Nederland, die voor het slagen van het landbouwoverleg erg belangrijk is, heeft dinsdagavond verder gepraat met het kabinet. Van der Tak wilde hierbij dat het kabinet bepaalde afspraken dan op papier zou zetten, zodat LTO vervolgens kan beslissen of die stappen genoeg zijn. Inhoudelijk wilden de partijen niets kwijt over die gesprekken, maar het ging onder andere over het maximaal aantal koeien dat per hectare land is toegestaan. Boeren vrezen daarbij dat het in de toekomst moeilijker wordt geld te verdienen.

Onzeker is nog of dinsdagavond daadwerkelijk overeenstemming wordt bereikt tussen het kabinet en LTO. Ingewijden zeggen dat er op verschillende vlakken nog werk verzet moet worden. Ook zou intern bij LTO onenigheid zijn over wat er nu op tafel ligt. Vooral de regio's Noord en Zuid zouden het niet eens zijn met wat er ligt, vooral als het gaat om een maximum aantal koeien per hectare weiland, aldus de ingewijden. Verder is premier Mark Rutte er dinsdagavond niet bij vanwege verplichtingen in het buitenland.

Adema suggereerde na zijn gesprek met de vier coalitiepartijen ook al dat het langer zal duren dan dinsdag. Hij heeft de partijen dinsdag bijgepraat hoe het proces er "de komende dagen" uit gaat zien, maar wil wel koersen op "duidelijkheid deze week". De inzet is wel om er deze week uit te komen, verklaarde minister De Jonge vooraf aan het overleg. Het is het kabinet "veel waard" om eruit komen, voegde hij toe.

Eerder op de dag werden de coalitiepartijen bijgepraat door Adema. Daarop kwam kritiek van de oppositie. Het is "logisch" om dat te doen, zegt De Jonge. De Kamer moet volgens hem op de hoogte worden gesteld van de uitkomst van de onderhandelingen. "Maar midden in het proces is het prima om de coalitiepartijen even bij te praten. Dat is heel gebruikelijk."

Het overleg over het landbouwakkoord aan de zogeheten hoofdtafel gaat woensdag verder, laat een woordvoerder van het overleg weten. Aan het overleg doen opnieuw vertegenwoordigers namens verschillende sectoren mee. Dat zijn naast de agrarische organisaties ook de provincies, vertegenwoordigers van de supermarkt- en levensmiddelenbranche (CBL en FNLI) en de natuur- en milieuorganisatie LandschappenNL. Op het gesprek van dinsdag volgde een gesprek tot diep in de nacht tussen LTO en een flinke kabinetsdelegatie.

Vorige week was ook al overleg tussen LTO en het "fysieke domein" van het kabinet. Achteraf waren het kabinet en LTO voorzichtig positief. Er zou inmiddels zijn bewogen door het kabinet. Eerder die dag had LTO de gesprekken opgeschort, omdat er volgens de belangenclub te weinig schot in de zaak zat.

"Een zeer wijs besluit". Zo noemt de voorman van boerenactiegroep Farmers Defence Force (FDF) Mark van den Oever de aankondiging van LTO om de stekker uit het overleg over het landbouwakkoord te trekken.

Van den Oever zegt samen met de leden "gigantische druk" te hebben uitgeoefend op LTO om de belangengroep deze kant op te bewegen. "Het landbouwakkoord zou hebben moeten zorgen voor perspectief en herstel van vertrouwen, maar stond in plaats daarvan vol met vooral veel extra regelgeving voor boeren. Dat tekenen was de ondergang geweest voor de sector."

Nu LTO zich heeft teruggetrokken, verwacht Van den Oever dat landbouwminister Piet Adema zal opstappen. Mocht dit niet gebeuren en het kabinet toch zaken bij boeren gaat afdwingen, dan kan hij iets garanderen. "Dat ze de FDF tegen zullen komen op een manier die ze tot nu toe niet hebben gezien."

Klimaatminister Rob Jetten vindt het "teleurstellend" dat LTO is gestopt met het overleg over een landbouwakkoord en dat daarmee de kans op zo'n akkoord behoorlijk is geslonken. Het klimaatdoel voor de boerensector - 5 megaton minder CO2 - blijft staan, benadrukt de bewindsman. Zonder akkoord zal het kabinet misschien eenzijdig moeten ingrijpen, verwacht Jetten.

De agrarische sector is een van de vijf bedrijfstakken die flink moeten vergroenen zodat Nederland genoeg CO2 bespaart. In het najaar moet duidelijk worden welke maatregelen nodig zijn, aldus Jetten. Volgens hem kan een "groot deel" van de klimaatdoelen voor de agrarische sector al worden gehaald met de opkoopregeling bestemd voor boeren die het meeste uitstoten.

De twee ministers op Landbouw (Piet Adema en stikstofminister Christianne van der Wal) zijn verantwoordelijk voor die CO2-besparing. "Als ze dat niet via een landbouwakkoord bereiken, ga ik met hen in gesprek hoe we dan wel via andere routes die doelen gaan halen. Dan zullen er aanvullende maatregelen door het kabinet worden genomen - als er niet een tweede kans voor dat landbouwakkoord komt", zei Jetten aan het einde van een debat in de Tweede Kamer over maatregelen om de klimaatdoelen te halen.

De coalitiepartijen VVD en ChristenUnie vinden het teleurstellend dat boerenorganisatie LTO uit het overleg voor een Landbouwakkoord is gestapt. Volgens de oppositie was te verwachten dat het overleg zou mislukken. "VVD baalt ervan dat LTO Nederland van tafel stapt. Uitdagingen op klimaat, natuur en verdienvermogen zijn hiermee niet minder groot", reageert VVD-Kamerlid Thom van Campen. Hij noemt het besluit van LTO "teleurstellend".

Ook Derk Boswijk van regeringspartij CDA vindt het bijzonder jammer dat de lobbyclub opstapt. "Bij elke transitie, ook in de landbouw, is het van groot belang dat de mensen zijn betrokken waar het over gaat. Als CDA geloven we in de kracht van het maatschappelijk middenveld. Het is daarom zeer teleurstellend dat LTO niet verder meepraat over het landbouwakkoord."

Volgens Pieter Grinwis van de ChristenUnie "laat LTO een gouden kans liggen om met een ultieme krachtsinspanning in de ooit befaamde Nederlandse polder samen te zoeken naar oplossingen voor problemen, die niet van gisteren zijn en die morgen niet weg zijn". Hij "betreurt (het) dan ook zeer dat de onderhandelingen over een polderakkoord niet succesvol zijn afgerond".

Oppositiepartijen zien het heel anders. "Met alleen maar doelen en verplichtingen opleggen zonder garanties op verdienmodel (inkomen), geen garanties op langjarige ondernemerszekerheid, en vee moeten inleveren zonder dat bekend is hoe boer verder kan, vind ik dit logisch", twittert BBB-leider Caroline van der Plas over het vertrek van LTO.

Laura Bromet (GroenLinks) vindt dat het overleg "vanaf het begin een doodlopende weg" was. "Een landbouw in evenwicht met natuur en klimaat vereist een visie van het kabinet en leiderschap. Beide ontbreken. De verliezers blijven de natuur, het klimaat, het water en de boeren zelf." Ze wil snel een debat met het kabinet over het klappen van het overleg.

"Slecht nieuws voor de natuur. Slecht nieuws voor Nederland want zo komen we steeds verder in een economische lockdown. Bouwen van huizen gaat zo ook moeizamer. Slecht nieuws voor de boeren", meent Joris Thijssen van de PvdA. Ernst Boutkan van Volt vindt dat het kabinet nu zelf de touwtjes in handen moet nemen. "Kabinet, regeer en neem nu zelf de moeilijke keuzes die nodig zijn voor een duurzame landbouw."

De PVV en de Groep Van Haga reageren verheugd op de beslissing van LTO.

Dat boerenorganisatie LTO Nederland is gestopt met de onderhandelingen over een landbouwakkoord is "een buitengewoon teleurstellend besluit", zegt landbouwminister Piet Adema na overleg met de lobbyclub. Wat het voor het landbouwakkoord precies betekent, moet later deze week blijken. Het akkoord was volgens de minister "bijna klaar".

Adema wilde niet zeggen wat de punten waren waarop het overleg voor LTO (de Land- en Tuinbouworganisatie) is geklapt. "LTO heeft het niet aangedurfd om te springen", concludeerde de bewindsman alleen. Adema heeft er een "rotgevoel" over, en spreekt van een "heel grote gemiste kans". LTO-voorman Sjaak van der Tak zei na afloop dat het vertrouwen er niet was, zonder verder in te gaan waar het specifiek op is geklapt.

Het landbouwakkoord is voor het kabinet belangrijk omdat de boerensector flink moet veranderen de komende jaren. Eerder had Adema gezegd dat een akkoord zonder LTO weinig zin heeft. Woensdag komen de overige partijen aan de 'hoofdtafel' bij elkaar. Dan moet worden gekeken wat het weglopen van LTO betekent.

Alleen al "omdat we toch heel ver waren" zegt Adema flink te balen. Hij benadrukte na het overleg tussen het kabinet en LTO tegenover de pers meerdere keren dat het akkoord bijna af was. Hij sprak van "de laatste punten op de i" en een "95-procents-versie" van de tekst. Hij is ervan "overtuigd" dat dat akkoord perspectief zou kunnen bieden aan de boeren.

Dat er een landbouwakkoord moest komen, kwam uit de koker van Johan Remkes. Hij gaf het kabinet advies hoe uit de stikstofcrisis te komen en het landbouwakkoord was daar mede onderdeel van: in het akkoord moest staan hoe het perspectief voor de boeren eruit ziet na alle hervormingen die het kabinet voor ogen heeft. Het was de bedoeling dat in februari er een akkoord zou liggen, maar die deadline werd telkens verzet.

Het kabinet heeft altijd gezegd zelf met wetten en regelgeving te komen als het niet lukt om tot een landbouwakkoord te komen. Daarover gaan de betrokken bewindslieden de komende tijd in gesprek, zeggen onder anderen ministers Adema, Christianne Van der Wal (Natuur en Stikstof) en Rob Jetten (Klimaat).

De Tweede Kamer heeft al aangegeven nog voor het zomerreces een debat te willen over het landbouwakkoord.

Alle overgebleven partijen aan de 'hoofdtafel' komen woensdag bijeen om te spreken over het landbouwakkoord. Daarbij komt onder meer aan bod wat het opstappen van Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) betekent voor de gesprekken om tot een akkoord te komen voor de agrarische sector over onder meer de klimaatdoelstellingen.

LTO-voorzitter Sjaak van der Tak is woensdag aanwezig bij de gesprekken en zal tekst en uitleg geven over het besluit van zijn organisatie, zei minister Adema nadat het overleg was geklapt. "Want er valt wel iets uit te leggen."

Adema zei met de hoofdtafel te willen kijken hoe het nu verder moet. Dinsdagavond wilde hij nog niet direct zeggen dat het kabinet nu met eigen wetten en regelgeving komt. Klimaatminister Rob Jetten zei al met Adema en minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) te willen praten wat het kabinet nu kan om alsnog de klimaatdoelen te halen.

Dat Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) is opgestapt maakt volgens Greenpeace pijnlijk duidelijk wie de regie in handen had. "Het is treurig nieuws voor het klimaat, de natuur en de boer. Zij hebben geen tijd meer te verliezen, maar kunnen niet verder zonder regie en daadkracht van het kabinet." Volgens de milieuorganisatie zijn "de enige winnaars grote spelers als de Rabobank die nog steeds niet worden verplicht om mee te betalen aan de klimaat- en stikstofcrisis".

De organisatie voor biologische boeren Biohuis wil met het kabinet blijven praten over de ontwikkeling van biologische landbouw. Maar volgens Douwe Monsma, die namens Biohuis overlegde over een landbouwakkoord, is zo'n breed gedragen akkoord voor de toekomst van boeren moeilijk te bereiken zonder deelname van boerenorganisatie LTO. "Een landbouwakkoord kan niet alleen met Biohuis en ook niet alleen met Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK)", zegt Monsma over de belangenvereniging voor jonge boeren.

De biologische boeren vinden het "heel erg jammer" dat het nieuwe landbouwoverleg dinsdag geen akkoord heeft opgeleverd en zelfs tot het opstappen van LTO heeft geleid. Monsma snapt de beslissing van de grootste boerenorganisatie wel. "Er is gewoon te weinig perspectief voor de leden." De voorman van de bioboeren had "echt de hoop dat er vanuit kabinetszijde iets meer ruimte" gecreëerd zou worden. "Het is nu even bijkomen van de schrik. Kijken of er iets te redden is en hoe het ministerie in de wedstrijd zit", legt Monsma uit.

De supermarktbranche snapt weinig van de redenering van boerenorganisatie LTO om uit het landbouwoverleg te stappen. LTO-voorzitter Sjaak van der Tak noemde als pijnpunt onder meer de oneerlijke concurrentie van goedkopere buitenlandse producten in winkels, maar volgens de supermarkten was er op dat punt juist al goede overeenstemming. "Wij hebben juist het tegendeel voor ogen; dat er minder wordt geïmporteerd", zegt directeur Marc Jansen van supermarktkoepel CBL. "Ik vind dat argument niet zo chique. Wij willen meer met Nederlandse boeren en tuinders werken dan we nu doen. Ik kan dit dus ook niet plaatsen. Dit is nooit besproken op deze manier."

CBL zegt het plan om meer in te zetten op duurzaamheid en een beter verdienmodel voor boeren hoe dan ook te willen uitvoeren. "Dat proces gaat door, met gesprekken met boeren en ngo's zoals de Dierenbescherming." Het gaat daarbij onder andere om hogere vergoedingen voor boeren, zei Jansen na afloop van de laatste bijeenkomst van het geklapte landbouwoverleg. Ook werkt CBL toe naar een "topkeurmerk" voor huismerk- en versproducten in supermarkten die zouden laten zien dat ze volgens hoge duurzaamheidseisen zijn gemaakt.

Ook de voedingsmiddelensector belooft zich in zetten voor verduurzaming van de landbouw. "Het is wat ons betreft niet de vraag of we verdergaan, maar hoe", stelt belangenvereniging FNLI. Die blijft daarvoor in gesprek met "ketenpartijen", dus leveranciers en producenten van voedsel, en het kabinet.

De Tweede Kamer wil nog volgende week in debat met landbouwminister Piet Adema en Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) over het geklapte landbouwakkoord. Meerdere fracties waaronder BBB, GroenLinks, PvdA en JA21 zien graag meer bewindslieden bij het debat. De namen van onder meer premier Mark Rutte, klimaatminister Rob Jetten en minister Sigrid Kaag (Financiën) werden genoemd. Of ze erbij zijn is nog niet zeker: Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp benadrukt dat het kabinet over zijn eigen afvaardiging gaat.

Een ander breed gedeeld verzoek was het aanleveren van stukken over het huidige landbouwakkoord, inclusief de laatste doorrekeningen. Partijleider Jesse Klaver (GroenLinks) gaf aan de documenten uiterlijk maandagavond te willen ontvangen, zodat er voldoende tijd is om in te lezen. SP-Kamerlid Sandra Beckerman voegde hieraan toe dat ze ook het plan van Adema wil zien dat hij naar eigen zeggen achter de hand had voor als het landbouwakkoord zou klappen. Van der Plas wil dat voor het debat een hele dag de tijd wordt genomen.

"Liever geen akkoord, dan een heel slecht akkoord voor onze cruciale voedselvoorziening", reageert voorman van de BoerBurgerBeweging (BBB) in Gelderland Rik Loeters op het opstappen van boerenorganisatie LTO uit het overleg over het landbouwakkoord. Provincies moeten het kabinetsbeleid voor die hervorming uitvoeren en afspraken in een akkoord moeten duidelijk maken wat het toekomstperspectief voor boeren wordt. Uitwerking van de provincieplannen voor het landelijk gebied en de vermindering van de stikstofuitstoot is dus gebaat bij een geslaagd akkoord, erkent ook Loeters. "Maar het akkoord dat er dreigde te komen was niet (voldoende) in het belang van de landbouw."

BBB zit in de nieuwe coalitie die de provincie Gelderland komende jaren gaat besturen. In het coalitieakkoord heeft het nieuwe bestuur een eigen visie uiteengezet op de toekomst van de landbouw in de provincie. Zo staat erin dat de provincie boeren niet gaat dwingen te stoppen met hun bedrijf, om zo de stikstofuitstoot naar beneden te brengen in het belang van natuurherstel. Ook noemt de provincie als "streefdatum" voor "oplossingen voor stikstof" het jaar 2035 - en dus niet 2030 zoals het kabinet in Den Haag tot nu toe wil.

In Gelderland woont het grootste deel van de zogenoemde piekbelasters, boeren van wie het bedrijf veel stikstof uitstoot dicht bij een kwetsbaar natuurgebied. In Gelderland kunnen afspraken over hervormingen met boeren dus in potentie veel opleveren voor het kabinet.

Minister Adema ziet niets in de suggestie van LTO-voorman Sjaak van der Tak dat er wellicht later dit jaar alsnog een landbouwakkoord mogelijk is. "Nu is het moment om tot een akkoord te komen, niet later", was de bewindsman fel toen hij aankwam bij het hoofdtafeloverleg over de ontstane situatie. "Nu is het moment om elkaar over tafel te trekken als je het niet met elkaar eens bent en er samen uit te komen."

Dat LTO over een paar maanden weer aansluit is volgens Adema ook niet vanzelfsprekend. "Ze hebben al meerdere keren op het punt gestaan om op te stappen", brengt de minister in herinnering. "Als je eenmaal een keuze maakt, moet je daar ook voor staan." Of er nu nog een landbouwakkoord mogelijk is, moet nog blijken. "Die beslissing nemen we vandaag aan de hoofdtafel, niet in overleg met alleen LTO." Adema zegt sinds het klappen van de gesprekken met LTO nog niet over zijn eigen positie te hebben nagedacht. "Aan die vraag ben ik nog niet toegekomen."

Volgens Adema is het uit het overleg stappen van LTO "vooral teleurstellend voor jonge boeren". Die hebben zich volgens hem constructief ingezet en veel bereikt voor de jonge generatie. "Ik heb een nieuwe generatie boeren zien opstaan." Ook andere partijen stelden zich volgens de minister goed op en er was veel bereikt, ook op het gebied van perspectief voor de boeren. "Het gaat erom dat er een structureel verdienmodel is en dat zit er gewoon in."

Afgevaardigde van de provincies bij het overleg over het landbouwakkoord Elies Lemkes-Straver hoopt dat er zo snel mogelijk alsnog concrete maatregelen voor de hervorming van de landbouw op tafel komen nu het akkoord daarover is mislukt. Het landbouwakkoord zou volgens het Interprovinciaal Overleg (IPO) "een belangrijke steun in de rug" vormen voor de gebiedsprogramma's van de provincies. Die gaan over de toekomst van het landelijk gebied.

Provincies dringen al langer bij het Rijk aan op goede afspraken, want (agrarische) ondernemers hebben volgens de provincies ondersteuning nodig om mee te kunnen doen aan de gebiedsplannen. "De maatregelen in het landbouwakkoord hadden deze bewegingsruimte kunnen bieden", aldus het IPO. De provincies blijven volgens het IPO met het Rijk in gesprek over de gebiedsplannen en "generiek beleid". Het kabinet liet woensdag weten zelf maatregelen te gaan nemen om de landbouwsector te verduurzamen, nu het niet is gelukt om met de boeren tot een akkoord te komen.

Adema gaat vrijdag met het kabinet kijken naar een eigen maatregelenpakket voor de boerensector nu het niet is gelukt om een landbouwakkoord te sluiten. Volgens de bewindsman betekent dat slecht nieuws voor de hele agrarische branche omdat het kabinet niet per definitie alle uitonderhandelde maatregelen overneemt. "We gaan meer kijken naar onze standpunten waarvandaan we vertrokken waren", zegt Adema over de opstelling van het kabinet.

Volgens de verantwoordelijke minister waren de partijen in het landbouwoverleg er voor "95 procent of misschien wel meer" uit. "Maar LTO heeft de laatste stap niet durven zetten", zegt Adema over het stoppen van de boerenorganisatie met de onderhandelingen. "Het kan nu niet zo zijn dat je een heel akkoord uitonderhandelt, geen verantwoordelijk neemt, maar dat het kabinet dat alsnog gaat uitvoeren. Vrijdag kijken we wat het kabinet vindt en met welke voorstellen we komen."

Het kabinet was "zeer verrast" door het vertrek van LTO van de onderhandelingstafel dinsdagavond. "Toen we aan tafel gingen, kwam LTO meteen met de mededeling: 'we stoppen ermee'. Het kabinet heeft de kans niet gekregen om betere voorstellen te doen." Het kabinet gaat zich op korte termijn beraden over het vervolgproces, staat in een Kamerbrief van de landbouwminister. Adema schrijft verder dat alle betrokken partijen aan de onafhankelijk voorzitter hebben gevraagd een analyse en eindverslag te maken van het maandenlange proces. Ook worden de conceptteksten van het landbouwakkoord openbaar.

LTO-voorzitter Sjaak van der Tak gaf nog aan dat het wat hem betreft een optie is om dit najaar opnieuw te onderhandelen over een akkoord, maar Adema benadrukt dat hij dat niet ziet zitten. "Ik heb me ook respectvol te gedragen naar alle andere partijen, die allemaal hun nek hebben uitgestoken", zei hij over onder meer de belangengroepen voor jonge en biologische boeren. "Ik kan het dan niet maken om te zeggen: in het najaar ga ik even met LTO aan tafel."

De sinds oktober actieve minister zegt nog niet te hebben nagedacht over zijn eigen functioneren en toekomst. "Ik weet niet of dat vrijdag wordt besproken. Het maatregelenpakket vanuit het kabinet zal de belangrijkste discussie worden."

De voorzitter van het geklapte landbouwoverleg publiceert naar verwachting volgende week zijn eindverslag. Daarbij komt hij ook met een analyse met aanbevelingen, zegt de woordvoerder van voorzitter Chris Kalden. Naar verwachting zal er ook instaan welke beleidsplannen al op draagvlak kunnen rekenen. Dat kan het kabinet mogelijk helpen met het treffen van maatregelen voor de boerensector.

De Tweede Kamer vroeg eerder op woensdag ook om de laatste versie van de conceptteksten van het landbouwakkoord. Die worden volgens Adema afgerond zodat deze gepubliceerd kunnen worden, evenals "andere voorbereidende en relevante stukken" en de 'doorrekeningen' van eerdere plannen door het Planbureau voor de Leefomgeving, Wageningen University Research en het Louis Bolk Instituut.

Het is volgens het landbouwministerie de bedoeling dat deze stukken "zo snel mogelijk" gepubliceerd worden, vermoedelijk voor het debat dat de Kamer volgende week zal hebben over het geklapte overleg. Het eindverslag en de adviezen van voorzitter Kalden van het landbouwoverleg komen naar verwachting iets later, omdat deze deels nog moeten worden opgesteld.

Volgens Kalden is het maandenlange overleg over het akkoord geen "verloren tijd" . Hij hoopt dat het heeft bijgedragen aan een betere relatie tussen overheid en de boeren. "Er is voor het eerst sinds lange tijd een open dialoog gevoerd tussen de overheid, de agrarische sector en andere betrokkenen. Daarin zijn verschillen van inzichten benoemd, maar ook veel gedeelde uitgangspunten naar voren gekomen", aldus Kalden. "Ik hoop van harte dat dat heeft geleid tot een andere omgangsregeling tussen de overheid en de agrarische sector die blijvend is."

Hij betreurt het dat er geen akkoord is gekomen. Dat komt omdat LTO niet langer wil praten. Hierdoor wordt een kans gemist, meent Kalden. "Dit akkoord zou een unieke basis bieden om vooruitgang te boeken, verdeeldheid en wantrouwen achter ons te laten en de goede keuzes te maken voor een toekomstbestendig agrifoodcomplex."

Kalden wijst er ook op dat er grote blijvende uitdagingen blijven voor de agrarische sector. "Het blijft even noodzakelijk om tot een voedselproductie te komen die zich goed verhoudt tot onze leefomgeving, economisch floreert en door consument en burger wordt gewaardeerd."

Bron: ANP