Korstmos onder de loep

Hoewel de naam anders doet vermoeden, zijn mos en korstmos twee heel verschillende dingen. Een mos (latijn bryofyten) is een kleine groene plant met sporen. Een korstmos (latijn lichenen) is korst noch mos: het is een scheve samenlevingsvorm van een alg en een schimmel. Tot voor kort dacht men dat de twee in symbiose leefden, maar dat blijkt niet waar: de schimmel kapselt de alg helemaal in en onttrekt daar z’n voedingsstoffen van.
En een korstmos heeft soms een korst, maar lang niet altijd; er zijn ook korstmossen die eruitzien als bladeren, struikjes of haren. Kortom, een dubbel verwarrende naam.

Overeenkomsten
Een overeenkomst tussen mos en korstmos is wel dat ze allebei sporen hebben, en dat ze vaak op dezelfde plekken voorkomen, hoewel veel soorten heel specifieke eisen stellen. Die sporen komen door de lucht aanwaaien en als de omstandigheden goed zijn, kan een mos of korstmos aanslaan.
Nog een overeenkomst: er zijn ongeveer evenveel korstmossen (circa 700) als mossen (circa 600) in Nederland. Wereldwijd winnen de korstmossen overigens, want die zijn veel beter tegen barre omstandigheden bestand dan mossen. Mossen houden van vochtigheid, daarom zitten ze ook altijd op een kluitje bij elkaar; in hun eentje zouden ze uitdrogen.

Dood hout
Doden bomen werden vroeger uit het bos verwijderd; dat bracht geld op en stond netter. Tegenwoordig mag dood hout blijven liggen of staan, en dat levert een enorme verrijking van het bosleven op, ook op het gebied van mossen en korstmossen.

Doodhoutliefhebbers zijn bijvoorbeeld de loepkleine korstmossoorten boomspijkers en houtspeldjes. En op een staande dode boom groeien weer andere soorten dan op een liggende dode boom. Dat komt omdat mos en korstmos zeer specifieke leefomstandigheden eisen, die soms maar zéér lokaal voorkomen.

In de bossen bij Wolfheze zijn veel bijzondere (korst)mossen te vinden, zoals het rode veenmos, dat op slechts één plek daar, in een vochtige kuil voorkomt, en het gelobd schildmos, dat op slechts één eik op de hei in Wolfheze groeit en nergens anders in Nederland. Het komt buiten deze plek alleen voor aan de Schotse westkust, waar het óók al heel zeldzaam is. Dit korstmos houdt van schone lucht en een hoge luchtvochtigheid, en blijkbaar vindt hij dat nu net op die ene eik in Wolfheze, en niet op enige andere nabijgelegen eik.

Gerelateerde links:
Nieuwe tip om CO2-uitstoot te beperken (Nieuws)
Korstmossen vaker bedreigd (Nieuws)
Mossen en hunebedden   (Radio)
Mosbos (Foto)
Mosbos (Video)