Jaap van Ginneken: De schuld van de schapen

Het is de schuld van de schapen! Wat? Dat de drukkerijen opeens overuren moeten maken. Om papiergeld bij te drukken: euro’s, maar vooral ook dollars. Voor een bedrag van een één met een dozijn nullen erachter, dus een miljoen maal miljoen. Achter elkaar gelegd beslaan die dollarbiljetten ongeveer de afstand naar de zon, heb ik uitgerekend.

Hoe hóger zo’n bedrag is, hoe mákkelijker het wordt goedgekeurd. Congresleden en het publiek kunnen zich er tóch niets bij voorstellen. Amerikaanse economische vakbladen hadden al eerder diepgravende studies gemaakt over kuddegedrag. Van investerings-deskundigen in streepjespakken, die elkaar in onbegrijpelijk jargon na-blaten, over ‘opties’ en ‘derivaten’. Want die blijken namelijk allemaal ... schapen te zijn.

Dat zit zo. Schapen eten gras. Ze moeten daarvoor met hun kop naar beneden reiken, en ze zijn dan een makkelijke prooi. Uit pure angst zijn ze gaan snelslikken en herkauwen. Uit angst hebben ze ook uitpuilende ogen gekregen, om beter achter zich te kunnen kijken. En uit angst blijven ze steeds op een kluitje bij elkaar. Roofdieren kunnen dan makkelijk een prooi pakken, maar de kans dat jíj dat toevallig bent, wordt kleiner. Iedereen probeert dus zo dicht mogelijk bij het midden van die groep te blijven, en niet aan de rand. Datzelfde conformisme werkt nu nog door, in de kuddes grauwe wollen streepjespakken die onze beurzen en onze banken bevolken.

Interessant is daarbij, dat we bij uitstek leven in een bescháving van het kudde-instinct. Zo’n tienduizend jaar geleden vroegen in het Midden Oosten de eerste schapen aan mensen, om zich over hen te ontfermen. Bèh? Bèh! Het Jodendom, de Islam en het Christendom zijn dan ook alledrie godsdiensten van schapen en herders. Abraham offerde een zondebok; Moses leidde zijn kudde door de woestijn. Jezus is het ‘lam Gods’; de paus is een opperherder.

Afwijkende zwarte schapen zijn daarbij ongewenst, omdat hun wol en vacht moeilijk in dezelfde kleuren te verven zijn. Zij raken gestigmatiseerd en uitgestoten. Net als die éne Joods-Perzisch-Turks-Italiaanse professor, Nouriel Roubini, die de hele krediet-catastrofe ruim twee jaar geleden tot in de details voorspelde.

Hij werd door de streepjespakken bij het Internationaal Monetair Fonds en op Wall Street als een zwart schaap uitgeblaat. Bèh, bèh.